Για τα 70 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ (1941-2011)

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

Στις 27 Σεπτέμβρη 2011 συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ίδρυση (1941) του μεγάλου και θρυλικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου που συσπείρωσε τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού στον αγώνα κατά της τριπλής κατοχής από τη ναζιστική Γερμανία, τις φασιστικές Ιταλία και Βουλγαρία. Το ΚΚΕ είναι υπερήφανο που υπήρξε η ψυχή, ο καθοδηγητής και ο κύριος αιμοδότης του ΕΑΜ. Αν και βαριά πληγωμένο το ΚΚΕ από τις διώξεις της μεταξικής δικτατορίας, με τον γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής Νίκο Ζαχαριάδη και εκατοντάδες πρωτοπόρα στελέχη του παραδομένα από τις αστικές κυβερνήσεις στις δυνάμεις Κατοχής, βρήκε τη δύναμη να σαλπίσει προσκλητήριο λαϊκής αγωνιστικής ανάτασης και να διαμορφώσει με τη δράση του τους όρους για να υψωθεί, για να πάρει σάρκα και οστά, η λαϊκή αντίσταση.

Η πρωτοβουλία του ΚΚΕ για την οργάνωση της λαϊκής αντίστασης δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο την άγρια τρομοκρατία των δυνάμεων Κατοχής, αλλά και τη θέση και τη δράση των αστικών κομμάτων και της πλουτοκρατίας που καλλιεργούσαν την υποταγή και τη μοιρολατρία. Σε αντίθεση με τις ηγεσίες των αστικών κομμάτων που κινούνταν μεταξύ της ανοιχτής συνεργασίας με τον εχθρό, ή της φυγής σε ασφαλείς και προστατευμένους από τους Βρετανούς τόπους, το ΕΑΜ απέδειξε ότι ο λαός – η εργατική τάξη, η φτωχή αγροτιά και τα λαϊκά στρώματα των πόλεων – όταν είναι οργανωμένος και αποφασισμένος αναδεικνύεται στο μεγάλο πρωταγωνιστή της Ιστορίας.

Στις 16 Φλεβάρη 1942 δημιουργήθηκε το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, ο θρυλικός ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή τον Στέφανο Σαράφη και με καπετάνιο τον Αρη Βελουχιώτη. Στις 23 Φλεβάρη 1943 ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ, που οργάνωσε τη συντριπτική πλειοψηφία της νεολαίας. Ταυτόχρονα, συγκροτήθηκαν η Εθνική Αλληλεγγύη, η Οργάνωση για την Προστασία του Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ), φρουρός των λαϊκών αγωνιστών από τους κουκουλοφόρους και άλλους συνεργάτες των κατακτητών, το Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (ΕΛΑΝ) με πάνω από 100 σκάφη και περισσότερους από 1.200 μαχητές, ναύτες και αξιωματικούς.

Το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Δημιούργησε φύτρα λαϊκής εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές. Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική δημιουργία. Το Μάρτη του 1944, δημιούργησε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), που ήταν το κεντρικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών. Στις εκλογές σε συνθήκες Κατοχής για την εκλογή του Εθνικού Συμβουλίου ψήφισαν για πρώτη φορά στην ελληνική Ιστορία οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων.

 

Χάρη στους αγώνες του ΕΑΜ δεν στάλθηκε ούτε ένας εργάτης από την Ελλάδα να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση όσους είχαν συλλάβει ως ομήρους. Δεν στάλθηκε κανένας Ελληνας να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ενωσης.

Ο ΕΛΑΣ καθήλωσε από 8 έως 12 μεραρχίες του εχθρού προξενώντας τεράστιες απώλειες στα στρατεύματα Κατοχής, που είχαν σε ανθρώπινο δυναμικό πάνω από 30.000 νεκρούς και 6.500 αιχμαλώτους. Μεγάλες καταστροφές προξένησε στις υποδομές και στον εξοπλισμό του αντιπάλου. Το σύνολο του εξοπλισμού του προερχόταν από όπλα που απέσπασε από τα στρατεύματα Γερμανών και Ιταλών. Την άνοιξη του 1944 είχε ήδη απελευθερώσει τα 2/3 της χώρας.

Το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν τη λαϊκή νίκη ώστε να δικαιωθούν οι μεγάλες θυσίες και προσδοκίες του λαού, καθώς ηττήθηκαν μετά την απελευθέρωση από τις απροκάλυπτες επεμβάσεις του βρετανικού και αργότερα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, στο πλευρό της αστικής τάξης της Ελλάδας. Ο ηρωικός αγώνας του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ του λαού της Αθήνας και του Πειραιά το Δεκέμβρη του 1944 και η εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας το 1946 – 1949 αποτελούν κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης στη χώρα μας που σφράγισε την ελληνική Ιστορία στον 20ό αιώνα.

 

Το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ αποτελούν τα μεγαλύτερα και λαμπρότερα κατορθώματα του λαϊκού – εργατικού κινήματος και παρακαταθήκη του αγώνα του ΔΣΕ. Αποτέλεσαν και αποτελούν ορόσημο και απόδειξη ότι τη μεγάλη επαναστατική και πρωτοπόρα δύναμη του καιρού μας αποτελεί η εργατική τάξη και το επαναστατικό κόμμα της. Ο ανυπέρβλητος μαζικός λαϊκός ηρωισμός, η τεράστια προσφορά στις μετέπειτα κατακτήσεις, όπως και τα λάθη που δυσκόλεψαν αυτόν τον ηρωικό λαϊκό αγώνα να φτάσει στην τελική νίκη με την κατάκτηση της εργατικής – λαϊκής εξουσίας, αποτελούν σήμερα πηγή έμπνευσης, διδαχής και συμπερασμάτων.

 

Το ΚΚΕ έχοντας βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα από τις εποποιίες και τα λάθη του λαϊκού και εργατικού κινήματος, από τις πρωτόγνωρες κατακτήσεις του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, αλλά και τα λάθη που οδήγησαν στην ανατροπή του, σαλπίζει σήμερα το δρόμο της λαϊκής κοινωνικής συμμαχίας και αντεπίθεσης για τη λαϊκή εξουσία και την αποδέσμευση από την ΕΕ και τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και νικηφόρα την άγρια ολομέτωπη επίθεση που δέχεται, από τα κόμματα και τις δυνάμεις του συστήματος για να σωθεί από την καπιταλιστική βαρβαρότητα της κρίσης, της φτώχειας και των πολέμων.

Οι θυσίες του λαού στον αγώνα κατά των μονοπωλίων, του καπιταλισμού, για μια νέα οργάνωση της κοινωνίας, το σοσιαλισμό, μπορούν να διασφαλίσουν ότι ο λαός μας θα ζήσει καλύτερα, με σύγχρονα δικαιώματα. Ο λαός μπορεί, οργανωμένος, συνειδητοποιημένος για τη δική του εξουσία, να νικήσει.

ΑΘΗΝΑ 26/9/2011

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

    

Τιμάμε και αποκαθιστούμε τους αλύγιστους της ταξικής πάλης

 

Το ΚΚΕ διοργανώνει εκδηλώσεις για την παρουσίαση της Απόφασης της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης (16 Ιούλη 2011), σχετικά με τις αποκαταστάσεις του Νίκου Ζαχαριάδη, του Νίκου Βαβούδη και την πολιτική αποκατάσταση του Αρη Βελουχιώτη. Το πρόγραμμα είναι το εξής: 

• Την Κυριακή 2 Οκτώβρη, στις 11.30 το πρωί, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, για τονΝίκο Ζαχαριάδη, ηγέτη και Γενικό Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ 1931-1956.
• Την Τετάρτη 5 Οκτώβρη, στις 7.30 το απόγευμα, στην πλατεία «ΑΤΛΑΣ» στο σταθμό του ηλεκτρικού στον Ταύρο, για τον Νίκο Βαβούδη, στέλεχος του ΚΚΕ.
• Την Κυριακή 9 Οκτώβρη, στις 11 το πρωί στην πλατεία Λαού στη Λαμία, για τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη.

Τις αποφάσεις της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης για τις αποκαταστάσεις των Ν. Ζαχαριάδη, Ν. Βαβούδη και Α. Βελουχιώτη, που δημοσιεύονται ήδη στην ΚΟΜΕΠ (τεύχος 5/2011), θα δημοσιεύσει ο «Ριζοσπάστης», στο φύλλο της Κυριακής, 2 Οκτώβρη.

 

ΚΚΕ και Συνασπισμός για τα 70 χρόνια του ΕΑΜ

Τον αντιστασιακό αγώνα του ΕΑΜ εναντίον των Ναζί θυμίζουν το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός με ανακοινώσεις τους. Αφορμή η συμπλήρωση 70 χρόνων, αύριο 27 Σεπτεμβρίου, από την ίδρυσή του.

Το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ σε εκτενή ανακοίνωσή του σημειώνει ότι είναι υπερήφανο που υπήρξε η ψυχή, ο καθοδηγητής και ο κύριος αιμοδότης του ΕΑΜ και προσθέτει ότι «αν και βαριά πληγωμένο το ΚΚΕ από τις διώξεις της μεταξικής δικτατορίας, με τον γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής Νίκο Ζαχαριάδη και εκατοντάδες πρωτοπόρα στελέχη του παραδομένα από τις αστικές κυβερνήσεις στις δυνάμεις Κατοχής, βρήκε τη δύναμη να σαλπίσει προσκλητήριο λαϊκής αγωνιστικής ανάτασης και να διαμορφώσει με τη δράση του, τους όρους για να υψωθεί, για να πάρει σάρκα και οστά η λαϊκή αντίσταση».

Το Πολιτικό Γραφείο τονίζει ότι η πρωτοβουλία του ΚΚΕ για την οργάνωση της λαϊκής αντίστασης δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο την άγρια τρομοκρατία των δυνάμεων Κατοχής, αλλά και τη θέση και τη δράση των αστικών κομμάτων και της πλουτοκρατίας που καλλιεργούσαν την υποταγή και τη μοιρολατρία. Υπογραμμίζει επίσης ότι «το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Δημιούργησε φύτρα λαϊκής εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές. Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική δημιουργία. Τον Μάρτη του 1944, δημιούργησε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), που ήταν το κεντρικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών. Στις εκλογές σε συνθήκες Κατοχής για την εκλογή του Εθνικού Συμβουλίου ψήφισαν για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων».

«Χάρη στους αγώνες του ΕΑΜ δεν στάλθηκε ούτε ένας εργάτης από την Ελλάδα να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση όσους είχαν συλλάβει ως ομήρους. Δεν στάλθηκε κανένας Έλληνας να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ένωσης» αναφέρει η ανακοίνωση.

Το ΠΓ σημειώνει ότι «το ΚΚΕ έχοντας βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα από τις εποποιίες και τα λάθη του λαϊκού και εργατικού κινήματος, από τις πρωτόγνωρες κατακτήσεις του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε αλλά και τα λάθη που οδήγησαν στην ανατροπή του, σαλπίζει σήμερα το δρόμο της λαϊκής κοινωνικής συμμαχίας και αντεπίθεσης για τη λαϊκή εξουσία και την αποδέσμευση από την ΕΕ και τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς».

Ο ΣΥΝ

Η Κεντρική Πολιτική Επιτροπή του ΣΥΝ στην ανακοίνωσή της για την επέτειο ίδρυσης του ΕΑΜ τονίζει ότι το ΕΑΜ αποτελεί μια από τις πιο λαμπρές σελίδες της ελληνικής και της ευρωπαϊκής ιστορίας και των αγώνων κατά του φασισμού και προσθέτει ότι η επέτειος των 70 χρόνων από την ίδρυσή του υπενθυμίζει στους νεότερους τις τεράστιες δυνατότητες του λαού να καθορίσει ο ίδιος το μέλλον του, μέσα από την ενωτική και συλλογική δράση.

Το ΕΑΜ, υπογραμμίζει η ΚΠΕ του ΣΥΝ, οργάνωσε την πάλη του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια της Κατοχής, εμπνέοντας και τις επόμενες γενιές και μπολιάζοντας τη συλλογική μνήμη των κοινωνικών αγώνων με τις αξίες της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Το ΕΑΜ αποτέλεσε κορυφαίο παράδειγμα οργάνωσης ενός διαφορετικού προτύπου κοινωνίας, με τους θεσμούς της λαϊκής εξουσίας, από την αυτοδιοίκηση και τη δικαιοσύνη, μέχρι τις πολιτιστικές δράσεις και τα δίκτυα αλληλεγγύης. Κυρίως, όμως, κατέδειξε τη δυναμική των λαϊκών αγώνων να καθορίσουν την έκβαση των εξελίξεων, όταν αυτοί έχουν παλλαϊκό και ενωτικό χαρακτήρα. Την ιστορία τη γράφουν αυτοί ακριβώς οι αγώνες και η αριστερά επιφορτίζεται με το καθήκον της συσπείρωσης και της κοινής ενωτικής δράσης πάνω στα μέτωπα της συγκυρίας, υπογραμμίζει ο ΣΥΝ.

 

 

 

Απ’ το σοσιαλισμό του ’74 στο σημερινό μνημόνιο!

• Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2011

• 37 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ 3ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ

• Του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΠΑ

«Στις 18 σοσιαλισμό» φώναζαν οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ στη συγκέντρωση του κόμματός τους στην πλατεία Συντάγματος, πιστεύοντας ότι οι κάλπες της 17ης Νοεμβρίου του 1974 θα έβγαζαν το κόμμα τους στην κυβέρνηση και από την επόμενη μέρα θα ξεκινούσε ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός της Ελλάδας.

Το 1974, το ΠΑΣΟΚ με την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, κατάφερε να εκφράσει ένα πλατύ κίνημα πολιτών που μέχρι τότε ήταν στο περιθώριο της δημόσιας ζωής.

Χρειάστηκε να περιμένουν επτά χρόνια για να δουν τον Α. Παπανδρέου πρωθυπουργό, ωστόσο ο σοσιαλισμός ούτε το 1981 ούτε αργότερα ήρθε στο ραντεβού με τους επίδοξους θεμελιωτές του.

Η κλίση προς τις βαρύγδουπες εξαγγελίες και τις ολιστικές αφηγήσεις -εντέχνως καλλιεργημένη από την ηγεσία- δεν ανακόπηκε, παρά το γεγονός ότι η κοινωνία αποδείχτηκε περισσότερο δύστροπη απ’ ό,τι την περίμεναν οι υποψήφιοι αναμορφωτές της. Η προσαρμογή ήταν οδυνηρή για τους ονειροπόλους ανιχνευτές του δρόμου προς το σοσιαλισμό. Κάποιοι αποχώρησαν καταγγέλλοντας το κόμμα για ρεφορμιστική στροφή και τον αρχηγό του για δημαγωγία, οι περισσότεροι όμως παρέμειναν αφού τους έπεισε ο Α. Παπανδρέου (βιρτουόζος στο αναποδογύρισμα της πραγματικότητας) ότι όλα όσα έχει υποσχεθεί το κίνημα θα υλοποιηθούν. Λίγη υπομονή χρειαζόταν.

Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Οτι η δεξιά έχει μπει οριστικώς και αμετακλήτως στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας»; Οτι η χώρα θα αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ – το δίδυμο συνδικάτο της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης; Οτι θα φύγουν οι βάσεις του θανάτου; Οτι θα γίνει πράξη το γενέθλιο τετράπτυχο «εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατική διαδικασία»; Οτι θα αντικατασταθούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής από τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής; Οτι το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση σημαίνει ο λαός στην εξουσία; Οτι όλοι οι πολίτες θα συμμετέχουν σ’ όλες τις αποφάσεις που θα παίρνονται δημοκρατικά; Ολα αυτά, και πολλά ακόμη, είναι ιστορία. Και ζητούμενα.

 

Κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις

Του Μιχαλη Ψαλιδοπουλου*

Η στρατιωτική συντριβή και η οικονομική ταπείνωση έφεραν στο τέλος του 19ου αιώνα την Ελλάδα σε κατάσταση πρωτόγνωρης κρίσης. Εκδηλώθηκε δολοφονική απόπειρα εναντίον του Γεωργίου Α΄ τον Φεβρουάριο του 1898, ενώ ελήφθησαν μέτρα κατά της ελευθερίας του Τύπου, ώστε να περιοριστεί η κοινωνική κριτική που στρεφόταν προς πάσα κατεύθυνση.

Στον κοινοβουλευτικό χώρο τα δύο μεγάλα κόμματα -Νεωτερικό και Εθνικό- διέρχονταν κρίση, αλλά πέρασαν 13 χρόνια για να εμφανιστεί στο πολιτικό προσκήνιο ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Στο μεταξύ, μετά το 1899 και ώς το κίνημα στο Γουδί, αναδείχθηκε στο πολιτικό προσκήνιο ο Γεώργιος Θεοτόκης. Ο Θεοτόκης ανέλαβε, όπως είχε κάνει και ο Τρικούπης αυτοπροσώπως, και υπουργός Στρατιωτικών, αναδιοργάνωσε στρατό και στόλο και ίδρυσε Σταφιδική Τράπεζα για να αντιμετωπίσει, με περιορισμένη επιτυχία, το σταφιδικό, που τελικά λύθηκε το 1911 με το ξερίζωμα των σταφιδαμπέλων.

Τον Νοέμβριο του 1901 ξέσπασαν αιματηρά επεισόδια στην Αθήνα μεταξύ φοιτητών και πολιτών από τη μία μεριά που πίστευαν ότι προσβάλλονται τα Ιερά και Οσια και αστυνομικών, που είχαν ενισχυθεί από ναυτικό άγημα, από την άλλη. Τα επεισόδια κορυφώθηκαν στις 8 Νοεμβρίου 1901 και έμειναν στην Ιστορία ως Ευαγγελικά. Η αφορμή των ταραχών με έξι νεκρούς και εξήντα τραυματίες ήταν η μετάφραση των Ευαγγελίων από τον Αλέξανδρο Πάλλη στη δημοτική γλώσσα. Είχε προηγηθεί το 1898 παρόμοιο εγχείρημα της βασίλισσας Ολγας που δεν είχε εγκριθεί από την Ιερά Σύνοδο.

Καθώς το πολιτικό τοπίο μετά τις νέες εκλογές ήταν συγκεχυμένο, οπαδοί της δηλιγιαννικής παράταξης οργάνωσαν τα Σανιδικά, τα οποία έλαβαν την ονομασία τους από τις σανίδες που κράδαιναν οι διαδηλωτές, διασχίζοντας την Αθήνα και έδερναν αντιφρονούντες. Αίτημά τους, που έγινε λόγω της έκρυθμης κατάστασης αποδεκτό από τον τότε βασιλιά, η ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Δηλιγιάννη.

Ενώ στην επαρχία είχε καταλυθεί ο νόμος και η τάξη (π.χ. τον Ιούλιο του 1900 ο ταγματάρχης Φικιώρης είχε καταλάβει τη Χωροφυλακή της Σπάρτης), τον Νοέμβριο του 1903 ξέσπασαν τα Ορεστειακά με αφορμή τη μετάφραση της Ορέστειας του Αισχύλου στη δημοτική γλώσσα. Και τα Ορεστειακά σημαδεύτηκαν από αιματηρά επεισόδια, συγκλονίζοντας ξανά την ελληνική κοινωνία.

Μετά τη δολοφονία του Δηλιγιάννη στις 31 Μαΐου 1905, η πολιτική αστάθεια, αλλά και οι εκδηλώσεις ανυπακοής και αμφισβήτησης σταδιακά εκλείπουν. Ιδρύεται η Προνομιούχος Εταιρεία (κοινώς Προνομιούχος ή Ενιαία) με στόχο την προστασία της παραγωγής και την εμπορία της σταφίδας. Νέα κυβέρνηση Θεοτόκη έμεινε στην εξουσία για τριάμισι χρόνια, δίνοντας πάλι έμφαση στην αναδιοργάνωση του στρατού. Αρχικά αντιμετώπισε την αντιπολίτευση από την ομάδα των «Ιαπώνων», ενώ αργότερα τους ενσωμάτωσε και αυτούς στο σύστημα εξουσίας.

 

Η δίκη της Νυρεμβέργης

Στο εδώλιο η ηγεσία των Ναζί, με στόχο την απονομή Δικαιοσύνηςκαι την ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας 66 χρόνια πριν

Του Νικου Ζαϊκου*

Οταν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έγιναν γνωστές οι θηριωδίες των Ναζί, ο συνασπισμός των συμμαχικών δυνάμεων, τα Ηνωμένα Εθνη, δεσμεύτηκε να οδηγήσει όσους εγκλημάτησαν ενώπιον της Δικαιοσύνης.

Μετά την ήττα και την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας την 5η Ιουνίου 1945, το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς υποκαταστάθηκε από ένα Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου. Η ιδέα της άμεσης εκτέλεσης των ανώτερων ιεραρχικά ναζιστών εγκληματιών με συνοπτική διαδικασία δεν εφαρμόστηκε ως αντίθετη στις αξίες των Ηνωμένων Εθνών, αν και την εποχή εκείνη συγκέντρωνε την υποστήριξη της κοινής γνώμης. Επικράτησε η μειοψηφία και τον Αύγουστο 1945 στο Λονδίνο αποφασίστηκε η σύσταση ενός Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου με δικαστές από τις μείζονες συμμαχικές δυνάμεις: τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ενωση. Ως τόπος διεξαγωγής της δίκης επιλέχθηκε η Νυρεμβέργη, μια πόλη με φορτισμένο ναζιστικό παρελθόν.

Η δικαστική δίοδος θα συνέβαλε εξάλλου στην καταγραφή των ναζιστικών εγκλημάτων, που είχαν δεκάδες εκατομμύρια θύματα.

Σύμφωνα με την πρόθεση των συντελεστών της, ο σκοπός της δίκης δεν ήταν μόνο η απονομή Δικαιοσύνης, αλλά και η ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας.

 

Από την πτώχευση του 1893 στο Γουδί

Η φούσκα του δανεισμού, η καταστροφική ήττα του 1897, ο διεθνής οικονομικός έλεγχος και οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού

Του Μιχαλη Ψαλιδοπουλου*

Η ιστορική παραδοχή του Χαρίλαου Τρικούπη «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» στις 10 Δεκεμβρίου 1893 σηματοδοτεί ανάγλυφα τη θλιβερή κατάληξη μιας οικονομικής πολιτικής μεγάλων φιλοδοξιών και αγαθών προαιρέσεων, τα διδάγματα της οποίας δεν έχουν ακόμα, έναν αιώνα αργότερα, συζητηθεί ευρέως. Η πολιτική αυτή ανάγκασε το 1898 την Ελλάδα στην αποδοχή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) ο οποίος υποχρέωσε τη χώρα σε πολιτική αυστηρότατης λιτότητας, ως το 1910 τουλάχιστον, για να καταργηθεί τυπικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Τρικούπης κυβέρνησε τη χώρα λίγους μήνες το 1875 και το 1880, λίγες μέρες το 1878, καθώς και μεταξύ 1882-85 και 1886-90. Διετέλεσε πρωθυπουργός και μεταξύ Ιουνίου 1892-Μαΐου 1893 και μεταξύ Νοεμβρίου 1893-Ιανουαρίου 1895, για να αποσυρθεί στη συνέχεια από την πολιτική, λίγο πριν από τον θάνατό του. Ο κύριος πολιτικός του αντίπαλος Θεόδωρος Δηλιγιάννης κυβέρνησε στις περιόδους 1885-86, 1890-92 και 1895-97 καθώς και για μικρότερα διαστήματα το 1903 και το 1905, για να δολοφονηθεί στις 31 Μαΐου 1905 από έναν χαρτοπαίκτη.

Οι πολιτικές των δύο ανδρών διέφεραν ώς την πτώχευση του 1893 στη ρητορεία, αλλά συνέκλιναν στην πράξη. Ο Τρικούπης τασσόταν υπέρ της οικονομικής ανάπτυξης. Εκπροσωπούσε γαιοκτημονικά συμφέροντα καθώς και το ελληνικό κεφάλαιο της Διασποράς και ήταν οπαδός της στρατιωτικής ετοιμότητας της χώρας να αντιμετωπίσει προκλήσεις της εξωτερικής πολιτικής που θα οδηγούσαν στη γεωγραφική της επέκταση. Ο Δηλιγιάννης ήταν κι αυτός πρόμαχος της Μεγάλης Ιδέας. Τασσόταν υπέρ του «νοικοκυρέματος» των δημόσιων οικονομικών της χώρας και εκπροσωπούσε πολιτικά τους «νοικοκυραίους» της πόλης και του χωριού. Παρά τα δημοφιλή «ο προϋπολογισμός αφήνει μικρό πλεόνασμα», «κάτω οι φόροι» και άλλες δημαγωγικές κορώνες, αμφότεροι οι πολιτικοί συσσώρευσαν μεγάλα ελλείμματα όσο κυβέρνησαν, δικαιολογώντας την απόκλιση μεταξύ προεκλογικών τους δεσμεύσεων και κυβερνητικών πεπραγμένων με επείγουσες τρέχουσες ανάγκες που πάντα θεωρούσαν ότι αντιμετώπιζαν.

 

Η σοβιετική πολιτική μετά τον πόλεμο

Προτεραιότητα του Στάλιν παρέμενε η ενίσχυση της ασφάλειας της ΕΣΣΔ, παρά η εξάπλωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας

Του Διονύση Χουρχούλη*

Ενα από τα κύρια ερωτήματα της βιβλιογραφίας των διεθνών σχέσεων, της πολιτικής επιστήμης και της διεθνούς ιστορίας είναι αν η κινητήριος δύναμη της σοβιετικής υψηλής στρατηγικής κατά το πρώιμο στάδιο του Ψυχρού Πολέμου υπήρξε, πρωτίστως, η προώθηση του κρατικού συμφέροντος (με κυριότερο την ασφάλεια) ή η εξάπλωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Τα πορίσματα της σύγχρονης έρευνας συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι ο Στάλιν και οι συνεργάτες του, παρότι συχνά έτειναν να ερμηνεύουν τις γεωπολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις υπό το πρίσμα της μαρξιστικής-κομμουνιστικής ιδεολογίας, ωστόσο δρούσαν με πρωταρχικό στόχο την προώθηση των συμφερόντων της ΕΣΣΔ. Εκείνα (με πρώτο και κύριο την αύξηση της σοβιετικής ισχύος και ασφάλειας) δεν ήταν απαραιτήτως συνυφασμένα με την επέκταση της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

• Παγίωση του ελέγχου στην Ανατολική Ευρώπη

Ηδη πριν εκπνεύσει η δεκαετία του 1930, ακόμα και ορκισμένοι ιδεολογικοί αντίπαλοι του κομμουνισμού (περιλαμβανομένου του Χίτλερ) θεωρούσαν τον Στάλιν «συντηρητικό» παρά επαναστατικό ηγέτη, που έτεινε να μετατρέψει την ΕΣΣΔ σε «εθνικό και φυσιολογικό κράτος» όπου θα επικρατούσε ένα είδος «σλαβομοσχοβίτικου εθνικισμού». Η θανάσιμη ιδεολογική αντιπαλότητα ανάμεσα στον ναζισμό και τον κομμουνισμό δεν στάθηκε εμπόδιο στην υπογραφή του Συμφώνου Μολότωφ-Ρίμπεντροπ το 1939. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης της Τεχεράνης, τον Νοέμβριο του 1943, ο Σοβιετικός ηγέτης ανέφερε στον Βρετανό πρωθυπουργό Ουίνστον Τσώρτσιλ την πρόθεσή του να επιβάλει στη Φινλανδία εδαφικές «διευθετήσεις» και την πληρωμή αποζημίωσης. Οταν ο Τσώρτσιλ αντέδρασε, υπενθυμίζοντας στον συνομιλητή του το σύνθημα των μπολσεβίκων κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου «όχι προσαρτήσεις, όχι πολεμικές αποζημιώσεις», ο Στάλιν απάντησε σκωπτικά «μα σου είπα, έχω γίνει συντηρητικός».

 

Το Σιδηρούν Παραπέτασμα

Ο Ψυχρός Πόλεμος διαμορφώθηκε γύρω από τον αγώνα για τον έλεγχο της Κεντρικής Ευρώπης και κυρίως της Γερμανίας

Του Γρηγοριου Ψαλλιδα*

Τα αίτια του Ψυχρού Πολέμου ανάγονται ευθέως στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στις συνέπειές του. Ως εξαιρετικά καθοριστικό ζήτημα για την εκκίνηση και την πρώιμη φάση του Ψυχρού Πολέμου αναδείχθηκε η πρώτη κατασκευή και η επιδεικτική πολεμική χρήση της ατομικής βόμβας από τις ΗΠΑ, γεγονός που ενίσχυε ακόμα περισσότερο τη θέση της Ουάσιγκτον στη διεθνή πολιτική σκηνή. O Ψυχρός Πόλεμος, όμως, θεωρείται ότι ουσιαστικά ξεκίνησε και διαμορφώθηκε γύρω από τον αγώνα για τον έλεγχο της Ευρώπης, όχι τόσο της Ανατολικής όσο της Κεντρικής, και κυρίως της Γερμανίας.

• Ο Τσώρτσιλ περιγράφει τη νέα πραγματικότητα στη Γηραιά Ηπειρο

Τον Ιούλιο του 1945, δύο μήνες μετά τη γερμανική συνθηκολόγηση, συναντήθηκαν στο Πότσνταμ εκπροσωπώντας τις νικήτριες δυνάμεις, οι Τσώρτσιλ, Στάλιν και Τρούμαν, για να συζητήσουν το γερμανικό ζήτημα και να καθορίσουν τη μοίρα των ηττημένων. Το κρίσιμο ζήτημα στο Πότσνταμ ήταν, όπως και στις Βερσαλλίες το 1919, οι πολεμικές αποζημιώσεις. Πρωταρχική επιδίωξη της Σοβιετικής Ενωσης, όπως αναμενόταν, ήταν η προσπάθεια να ανορθώσει τη σχεδόν κατεστραμμένη οικονομία της εκμεταλλευόμενη τη γερμανική βιομηχανία. Οι ΗΠΑ, όμως, φοβούνταν ότι θα έπρεπε να επωμιστούν όλο το κόστος της γερμανικής ανοικοδόμησης, που κατ’ επέκταση θα συνέβαλλε στη μεταπολεμική ανάκαμψη της σοβιετικής οικονομίας. Συμβιβασμός ανάμεσα στους νικητές επετεύχθη με τον διαμελισμό της επικράτειας της ηττημένης χώρας σε τέσσερις ζώνες κατοχής, την αμερικανική, αγγλική και γαλλική ζώνη στη Δυτική και τη σοβιετική στην Ανατολική Γερμανία.