Το Αλφα ΒΗΤΑΡΙ της τέχνης

• Υπεύθυνος: Επιμέλεια: ΦΩΤΗΣ ΑΠΕΡΓΗΣ, ΕΥΑΝΝΑ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, ΕΦΗ ΜΑΡΙΝΟΥ, ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ, ΠΑΡΗ ΣΠΙΝΟΥ. Κυρ. Ελευθεροτυπία, Επτά, Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

Αν κάτι χαρακτήρισε τη χρονιά που σε λίγες μέρες μάς αποχαιρετά, είναι η οικονομική ύφεση. Μέσα σ’ αυτήν όμως πλούτισε η τέχνη με νέα πρόσωπα, ανατρεπτικές ιδέες και αξιόλογες παραστάσεις, αλλά και φτώχυνε από αποφάσεις που για ακόμα μία φορά δεν ελήφθησαν. Ας δούμε τι μας κληροδοτεί το 2009 από το Α ώς το Ω. Καλή χρονιά!

α

ΑΛΚΗΣΤΙΣ, η παράσταση που ξεχώρισε στην Επίδαυρο. Η ειρωνική τραγωδία του Ευριπίδη, έργο διφορούμενο και δύσκολο στο ανέβασμά του, έτυχε μιας έξυπνης σκηνοθετικής διαχείρισης από τον Θωμά Μοσχόπουλο. Η παράσταση ισορρόπησε, και μάλιστα με άποψη, ανάμεσα στην παρωδία και την τραγωδία, την ποίηση και τη φάρσα.

ΑΚΥΡΟΝ Την τελευταία στιγμή μια περίεργη γαστρεντερίτιδα του Ντέιβιντ Γκάχαμ ματαιώνει τη συναυλία των Ντιπές Μοντ στη Μαλακάσα και εξοργίζει 30.000 θεατές. Στη συνέχεια, το δρόμο της αναβολής ακολούθησαν και μερικές από τις πολυαναμενόμενες βραδιές. Δεν είδαμε ποτέ τους Κίλερς, την Ντάφι, τους Φραντς Φέρντιναντ, τη Λορίν Χιλ…

ΑΒΑΝΤΙ Εποχές δόξας του Φεστιβάλ Αθηνών θύμισε η βραδιά της Ορχήστρας της Σκάλας του Μιλάνου στο Ηρώδειο, με μαέστρο τον κορυφαίο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ. Ασφυκτικά γεμάτο το θέατρο για τη συναυλία από ένα κοινό αρκετά εξοικειωμένο με την κλασική ώστε να χειροκροτεί τη σωστή στιγμή.

ΑΝΘΡΑΚΕΣ ο θησαυρός για μια πολυδιαφημισμένη παράσταση: Αν η ομάδα των Καταλανών Λα Φούρα ντελ Μπάους μας ξάφνιασε ευχάριστα το 2006 με τη «Μεταμόρφωση» -βασισμένη στο έργο του Κάφκα- φέτος το «Μπορίς Γκοντούνοφ», που αναφερόταν στην κατάληψη του ρωσικού θεάτρου «Ντουμπρόβκα» από τσετσένους αυτονομιστές, απογοήτευσε τους περισσότερους θεατές του. Με αμηχανία και ερωτηματικά τέλειωσε και η 2η Μπιενάλε της Αθήνας «Heaven» παρότι ξεκίνησε με πολλές υποσχέσεις: να αξιοποιήσει τα ολυμπιακά ακίνητα, να ζωντανέψει την παραλία του Φαλήρου, να προσελκύσει το άσχετο με τα εικαστικά κοινό. Παρ’ όλες τις δράσεις και τα χάπενινγκ, ο κόσμος περνούσε με αδιαφορία μπροστά από τα υπαίθρια έργα, δίσταζε να μπει στο κτίριο Εσπλανάδα για να δει τις εκθεσιακές προτάσεις.

ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Μια κινηματογραφική τάση που καλά κρατεί. Από το «Νίξον» μέχρι τις δύο ταινίες για την Κοκό Σανέλ και από το οσκαρικό «Milk» μέχρι την «Επιχείρηση Βαλκυρία» και το «Σεραφίν», η πραγματικότητα δίνει τροφή για ωραία (ή απλώς «πιασάρικα») φιλμικά ψέματα.

ΑΡΟΥΡΑΙΟΙ Από τις καλύτερες του Φεστιβάλ Αθηνών, η παράσταση του βερολινέζικου Ντόιτσες Τεάτερ με το έργο του Γκ. Χάουπτμαν, στην Πειραιώς, κατέκτησε κοινό και κριτικούς. Εξυπνη η μινιμαλιστική άποψη του σκηνοθέτη Μίκαελ Τάλχαϊμερ, υψηλού επιπέδου οι επιδόσεις του γερμανικού θιάσου που έπαιζαν συνεχώς μετωπικά και σκυφτά, αποτυπώνοντας το προσωπικό και κοινωνικό «καμπούριασμα» της ζωής των ηρώων.

ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ Η νέα ταινία του Λαρς Φον Τρίερ δεν ήταν μόνο η πιο ακραία του αλλά και η πιο αμφιλεγόμενη. Ξεκίνησε την καριέρα της στις Κάνες με γιουχαΐσματα, χαρακτηρίστηκε από κάποιους παραλήρημα μισογυνισμού, άλλοι όμως μίλησαν για αριστούργημα. Ολοι πάντως συμφώνησαν σε ένα: η Σαρλότ Γκενσμπούργκ άξιζε το βραβείο της στις Κάνες.

ΑΛΑ ΓΑΛΛΙΚΑ Τα γλυπτά με τη χαριτωμένη μικρή χορεύτρια του Ντεγκά στο Μουσείο Ηρακλειδών, ο ονειρικός κόσμος του Πολ Ντελβό στην Ανδρο (Μουσείο Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή), τα νεοκλασικά αντικείμενα από τα σαλόνια του Λουδοβίκου 15ου στην Εθνική Πινακοθήκη έδωσαν παρισινό άρωμα στις εκθέσεις της χρονιάς και επιβεβαίωσαν ότι η Ελλάδα και οι μύθοι της αποτελούν αέναη πηγή έμπνευσης για τους γάλλους καλλιτέχνες.

ALL ΤΗΑΤ JAZZ Δεν είναι μουσική που πουλάει πολύ, και όμως: πλήθος οι διάσημοι βετεράνοι και τα καινούρια ταλέντα της που ήρθαν φέτος – από τον Χέρμπι Χάνκοκ ώς τον Μπράντφορντ Μαρσάλις και την Τσάινα Μόουζες. Που σημαίνει ότι, παρά την κρίση, κοινό δεν υπάρχει μόνο για το μέινστριμ. Κάτι ακόμα: τον μειλίχιο Ρον Κάρτερ και τον τολμηρό Ισραηλινό Γκίλαντ Ατζμον τούς απολαύσαμε στη νύχτα τζαζ στο Μέγαρο, που γέμισε από νέους κι από ανθρώπους που δεν το επισκέπτονται συχνά. Μακάρι να μας εξέπλησσε συχνότερα. Αλλιώς θα παλιώσει, όσο κι αν ακόμα φαίνεται καινούριο.

β

BRUNO Ο «Μπόρατ» ξαναχτύπησε. Φέτος μεταμορφώθηκε σε αυστριακό γκέι, εξπέρ στη μόδα, που «προσγειώθηκε» στο Χόλιγουντ. Η λέξη «πολιτικώς ορθός» μοιάζει άγνωστη στον Σάσα Μπάρον Κοέν που «την μπαίνει» σε όλους: γκέι, στρέιτ, Εβραίους, Αραβες, χολιγουντιανούς σταρ, κυνηγούς, σελέμπριτις.

γ

ΓΟΥΙΝΣΛΕΤ Κέιτ. Εξαιρετική ως μεσοαστή σύζυγος στο «Δρόμο της επανάστασης». Ακόμα καλύτερη ως αναλφάβητη στα «Σφραγισμένα χείλη». Οσο πικρό ήταν το φινάλε στις δύο ταινίες, τόσα και τα χαμόγελα από τη Χρυσή Σφαίρα και το Οσκαρ που της εξασφάλισαν. «Θα ήταν ψέματα αν έλεγα πως δεν έχω κάνει πρόβα τον λόγο», είπε στην απονομή. «Οκτώ χρόνων κοίταζα στον καθρέφτη του μπάνιου με ένα μπουκάλι σαμπουάν. Λοιπόν τώρα δεν είναι ένα μπουκάλι».

ΓΑΒΡΑΣ Κώστας. Ο μεγάλος έλληνας σκηνοθέτης γύρισε το πρώτο του φιλμ στην πατρίδα 42 χρόνια μετά το κινηματογραφικό του ξεκίνημα. Στον «Παράδεισο στη Δύση» μας διηγήθηκε την οδύσσεια ενός νεαρού μετανάστη. Ομως φέτος βίωσε και ο ίδιος μια μικρή οδύσσεια: ύστερα από πιέσεις της Εκκλησίας κόπηκαν επίμαχες σκηνές από το ταινιάκι του που προβάλλεται στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Ευτυχώς, όχι για πολύ. Στο τσακ γλιτώσαμε το διεθνές ρεζιλίκι…

ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Βασίλης. Εξυσε την πιο κακοφορμισμένη πληγή της πρόσφατης ιστορίας μας, δίνοντας φωνή στους φαντάρους που έτυχε να υπηρετούν το 1974 στην Κύπρο κι επέστρεψαν πίσω λοιδωρημένοι ως φασίστες και χουντικοί. Κι ενώ ο ίδιος στοχοποιήθηκε από στελέχη ακροδεξιών κύκλων, σύσσωμη η κριτική αναγνώρισε στο υπαρξιακό του μυθιστόρημα «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» (Μεταίχμιο) ένα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς.

ΓΡΙΠΗ Στις παράπλευρες απώλειες του ιού της νέας γρίπης, πρώτες πρώτες στον κατάλογο οι θεατρικές παραστάσεις για παιδιά: από 120 που ανέβηκαν πέρσι, φέτος είχαμε καμιά τριανταριά. Δασκαλεμένα σχετικά από το υπουργείο Παιδείας, τα σχολεία έπαψαν να κλείνουν παραστάσεις και πολλοί ηθοποιοί του χώρου έμειναν φέτος χωρίς δουλειά.

ΓΙΑΠΙ Παραμένει για έκτη συνεχή χρονιά το πρώην εργοστάσιο του Φιξ στη Συγγρού και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης χωρίς μόνιμη στέγη. Για μια ακόμη φορά οι εργασίες κόλλησαν, ενώ ο εργολάβος κηρύχτηκε έκπτωτος. Υπουργοί έρχονται και παρέρχονται, οι κυβερνήσεις αλλάζουν, αλλά οι «λινάτσες» παραμένουν. Τουλάχιστον παραδόθηκε, έστω και με καθυστέρηση το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας, ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα με σημαντικά εκθέματα από τους προϊστορικά μέχρι τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια.

ΓΑΛΑΝΗ Δήμητρα. Ο δίσκος της «Pixel», όπου «συναντήθηκαν» ο Γιάννης Σπανός και ο Γιώργος Χατζηνάσιος με τους Matisse και τους Imam Baildi, κι ύστερα το πρόγραμμά της στο Vox με τους τελευταίους και την Ελένη Τσαλιγοπούλου δείχνουν πως οι ταλαντούχοι άνθρωποι ξέρουν να οδηγούνται στο μέλλον ακόμα και μεσ’ από το παρελθόν.

ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ Παύλος. Πρώτη φορά ο πολιτισμός και ο τουρισμός εντάχθηκαν σ’ ένα υπερυπουργείο, όπως από καιρό τούς έπρεπε. Υπερυπουργείο που ανατέθηκε μάλιστα σε άφθαρτο, πρωτοκλασάτο κυβερνητικό στέλεχος. Δικαιολογημένες, λοιπόν, οι αυξημένες προσδοκίες. Δικαιολογημένες όμως και οι ανησυχίες μήπως διαψευσθούν, καθώς ο χρόνος τρέχει.

δ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ στην τέχνη. Η αναταραχή που ξέσπασε μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου κινητοποίησε δεκάδες συνθέτες και τραγουδοποιούς, ενέπνευσε από ποιητές, ζωγράφους, γκραφιτάδες και κινηματογραφιστές μέχρι ερασιτέχνες ράπερ, πυροδότησε αφιερώματα λογοτεχνικών και μη περιοδικών, οδηγώντας παράλληλα και μια πλειάδα νεαρών καλλιτεχνών σε ακτιβίστικες ενέργειες -κατάληψη Λυρικής Σκηνής, διακοπή θεατρικών παραστάσεων- οι οποίες, όμως, δεν βρήκαν σύμφωνους τους πάντες.

ΔΙΔΥΜΟ Κλασικά κοστουμάκια, καπέλα, φλεγματικό αγγλικό χιούμορ. Οι αχώριστοι Γκίλμπερτ και Τζορτζ ήρθαν στην Αθήνα και παρουσίασαν στην γκαλερί Bernier τα νέα τους έργα που αποδομούν το τρίπτυχο «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια». Δυο ακόμα καλλιτέχνες που ζουν και εργάζονται μαζί τα τελευταία 10 χρόνια, ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Αγγελιδάκης και ο εικαστικός Αγγελος Πλέσσας αποφάσισαν να εκθέσουν για πρώτη φορά από κοινού στην γκαλερί Ρεβέκκα Καμχή τον ιδιόμορφο μικρόκοσμο του σπιτιού τους, αποδεικνύοντας ότι τα καταφέρνουν εξίσου καλά και μαζί και μόνοι.

ε

ΕΚΕΘΕΧ Το Εθνικό Κέντρο Θεάτρου και Χορού ήρθε πολλά υποσχόμενο κι έμεινε βουβό και ανενεργό παρακολουθώντας τους υπουργούς Πολιτισμού να εναλλάσσονται πριν προλάβουν καν να ενημερωθούν. Ακούμε για προτάσεις του περί χάραξης εθνικής πολιτικής για το θέατρο και το χορό, για επαναδιαπραγμάτευση των όρων της κρατικής επιχορήγησης στα ιστορικά λεγόμενα θέατρα και άλλα πολλά. Οι αρμοδιότητές του κινούνται σ’ ένα ασαφές τοπίο και το ερώτημα παραμένει: έχει λόγο ύπαρξης;

ΕΣΠΑ Ο νέος κοινοτικός κουμπαράς (παλιά τον λέγαμε ΚΠΣ) για την περίοδο 2007-2013 υποτίθεται πως εξασφαλίζει πάνω από 800 εκατ. ευρώ για έργα πολιτισμού ανά την επικράτεια. Ο ρόλος του ΥΠΠΟ όμως στη διαχείρισή τους είναι περιορισμένος, καθώς αυτή πέρασε στα χέρια των περιφερειαρχών. Η ζημιά έγινε επί Νέας Δημοκρατίας. Ούτε σήμερα όμως ξέρουμε αν ξεμπλοκαρίστηκαν κάποια κονδύλια και πού πρόκειται να διοχετευτούν ακριβώς.

ΕΦΥΓΑΝ Πολλοί και σημαντικοί. Από τον ευπατρίδη της ζωγραφικής Γιάννη Μόραλη ώς τον εκδότη και «ψυχή» του Μεγάρου Μουσικής Χρήστο Λαμπράκη, κι από τον Τζον Απντάικ και την Πίνα Μπάους ως τον Μάικλ Τζάκσον και τον Κλοντ Μπερί. Η Ελλη Παππά πήγε να συναντήσει τον Μπελογιάννη κι ο Ευγένιος Σπαθάρης παίζει πια Καραγκιόζη στον παράδεισο, στην ίδια γειτονιά με την Αλέκα Παΐζη, τη Δανάη και τη Μαρία Δημητριάδη, τον Σπύρο Καλογήρου, τη Φρίντα Μπιούμπι, τον Στράτο Στασινό και τον Λάκη Καράλη. Αντίστοιχα μακρύς κι ο κατάλογος των απωλειών στο Χόλιγουντ -Κιθ Κάρανταϊν, Φάρα Φόσετ, Πάτρικ Σουέιζι, Νατάσα Ρίτσαρντσον.

ΕΚΤΟΣ Ηρωδείου έμεινε η Αννα Βίσση, διχάζοντας για το ποιος πρέπει να εμφανίζεται και σε ποιους χώρους. Δεν πρέπει να έχει παράπονο: είχε καιρό, ακόμα και να διχάσει.

ζ

ΖΩΝΙΑΝΑ Κι άλλοι επιχείρησαν να μπουν στο «άβατο», αλλά η Ρέα Γαλανάκη ακολούθησε το δικό της δρόμο. Στο «Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα» (Καστανιώτης) ανατέμνει την κλειστή, ανδροκρατούμενη κοινωνία ενός επινοημένου μεν αλλά παρόμοιου κρητικού χωριού, φωτίζοντας τις εσωτερικές του συγκρούσεις και αντιφάσεις. Κι εξερευνά τις αντοχές αλλά και τις παρεκτροπές της άγραφης παράδοσης σ’ αυτό, με όχημα τη γυναικεία ευαισθησία και σοφία.

ΖΑΤΕΛΗ Ζυράνα. Το ραντεβού που κλείνει κάθε επτά χρόνια με το κοινό η συγγραφέας πραγματοποιήθηκε φέτος. Οι πιστοί έσπευσαν να μεταλάβουν με «Το πάθος χιλιάδες φορές» στέλνοντάς το στις πρώτες θέσεις των μπεστ-σέλερ, ωστόσο υπήρχαν κι αρκετοί που το άφησαν στην άκρη μην αντέχοντας τον χαώδη ζατελικό κόσμο.

ΖΗΤΕΙΤΑΙ προσωπικό για το Εθνικό Αρχαιολογικό, το Νομισματικό, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο που αναγκάστηκε να παραμείνει κλειστό για λίγες ημέρες. Ομως και η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών παρά λίγο να αναστείλει τη λειτουργία της καθώς υπάρχει έλλειψη διοικητικών υπαλλήλων. Οταν πάγιες ανάγκες καλύπτονται από έκτακτους, το πρόβλημα διαιωνίζεται.

η

ΗΡΘΑΝ στην Επίδαυρο. Η Ζαν Μορό μπορεί να μη μας τίμησε με την παρουσία της, αφού ματαιώθηκε η παράσταση του Γκιτάι στην οποία θα έπαιζε, η Ελέν Μίρεν όμως ήρθε… βασιλικά ερμηνεύοντας τη Φαίδρα του Ρακίνα σε μια παράσταση που δίχασε, σίγουρα όμως δεν προκάλεσε τη θερμή αποδοχή που προμήνυε ο θόρυβος που είχε προηγηθεί. Αντίθετα, το τρίωρο σεξπιρικό «Χειμωνιάτικο παραμύθι» που σκηνοθέτησε ο βραβευμένος με Οσκαρ Σαμ Μέντες, έκλεισε τα Επιδαύρια θριαμβευτικά. Δεν ήταν μόνον τα λαμπερά ονόματα των Ιθαν Χοκ και Ρεμπέκα Χολ που γοήτευσαν τους θεατές αλλά, κυρίως, η ερμηνεία του σπουδαίου ηθοποιού Σάιμον Ράσελ Μπιλ, ο οποίος μάλιστα έπαιζε τραυματισμένος. Ανάμεσα στους θεατές τού φετινού φεστιβάλ και οι Τζέρεμι Αϊρονς, Κέβιν Σπέισι, Τόμας Οστερμάγερ, Τομ Χανκς.

θ

ΘΑ ,ΜΑΙ ΚΑΛΟ ΠΑΙΔΙ άριστος μαθητής. Δύο νότες από το σουξέ του Gummy Bear αρκούν για να ξεσηκώσουν το οποιοδήποτε πιτσιρίκι. Είναι ένα λαχανί αρκουδάκι με τεράστια μάτια, καυχιέται για τις χορευτικές του φιγούρες, μιλάει γαλλικά, γερμανικά, πορτογαλικά. Το γνωρίσαμε χάρη σε μια διαφήμιση κι έκτοτε το cd του σπάει ρεκόρ. Στο youtube -μόνο- το τραγούδι «Ι am a Gummy Bear» έχουν δει περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι.

ι

ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗ Την πολιτιστική του παρακαταθήκη άφησε ο κορυφαίος σκηνοθέτης μας με τριώροφο κτίριο στην οδό Πειραιώς 206, που περιλαμβάνει αίθουσες προβολών, θεάτρου και εκθέσεων.

ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Αλκίνοος. Από τους καλύτερους δίσκους του 2009, η «Νεροποντή» του πότισε μια μάλλον άνυδρη μουσικά χρονιά με ευφάνταστες μελωδίες και ενορχηστρώσεις και αληθινούς στίχους, με τραγούδια δηλαδή που γράφτηκαν από ανάγκη και όχι από τακτική.

κ

ΚΑΣΤΕΛΟΥΤΣΙ Ρομέο. Ο ιταλός καλλιτέχνης παρουσίασε στο Φεστιβάλ την τριλογία «Κόλαση», «Παράδεισος», «Καθαρτήριο», εμπνευσμένη από τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη. Από τα τρία μέρη της παράστασης, το «Καθαρτήριο» συγκλόνισε, έκοψε κυριολεκτικά την ανάσα των θεατών όχι μόνον ως θεατρικό και εικαστικό γεγονός αλλά και για το πρωτότυπο δραματουργικό ενδιαφέρον του.

ΚΥΝΟΔΟΝΤΑΣ Παράξενος τίτλος για ταινία, όσοι όμως την είδαν διόλου δεν παραξενεύτηκαν που απέσπασε το βραβείο του τμήματος «Ενα κάποιο βλέμμα» στις Κάνες. Ο Γιώργος Λάνθιμος χάρισε στο σύγχρονο ελληνικό σινεμά μια σημαντική διάκριση, διηγούμενος μια απίστευτη ιστορία εγκλεισμού που όμως δεν διεκδικεί καμιά «ελληνικότητα».

CAFE de los maestros. Οι περισσότεροι διανύουν την όγδοη δεκαετία της ζωής τους. Κι όμως, μπήκαν στο αεροπλάνο, έφτασαν από την Αργεντινή στο Ηρώδειο και γέμισαν τη σκηνή συγκίνηση και εξαιρετικές ερμηνείες. Η ιδέα να μαζευτούν σε μια παράσταση όλοι οι ζωνταντοί θρύλοι της αργεντίνικης μουσικής ανήκει στον Γκουστάβο Σανταολάγια. Ο ίδιος ήρθε στην Ελλάδα και με τους Μπαχοφόντο για το 1ο έθνικ φεστιβάλ του ραδιοφώνου «Kosmos 93,6» που επί δύο βραδιές γέμισε τον Ιππικό Ομιλο στου Γουδή με σπουδαίους μουσικούς και τραγουδιστές, επιβεβαιώνοντας τη δημοτικότητα της έθνικ.

ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Αντώνης. Ο ρόλος του Ελληναρά που μαθαίνει πως είναι Αλβανός στην «Ακαδημία Πλάτωνος» του χάρισε ένα βραβείο στο Λοκάρνο. Η ενεργή συμμετοχή του στους «Ομιχλιστές» προσέθεσε μια ακόμα υπογραφή κύρους στις διεκδικήσεις του ελληνικού σινεμά. Και ο συμβουλευτικός του ρόλος στους Οικολόγους Πράσινους συνέβαλε στο (ευρύτερο) περιβαλλοντικό κίνημα.

ΚΟΝΤΡΑ ρόλος. Σίριαλ κίλερ ο Σάκης Ρουβάς; Και όμως. Ο δημοφιλέστερος σταρ της ελαφρότητας δείχνει ότι προσπαθεί να δοκιμαστεί σε κάτι απαιτητικότερο- έναν αληθινό κινηματογραφικό ρόλο. Και κέρδισε καλές κριτικές.

ΚΛΟΥΝΕΪ Τζορτζ. Ο ωραίος του Χόλιγουντ είναι και από τους πιο πολιτικοποιημένους. Το απέδειξε και φέτος με τους «Αντρες που κοιτούν επίμονα κατσίκες»: μια αντιπολεμκή σάτιρα εμπνευσμένη από τον πόλεμο στο Ιράκ. Ομως δεν περιορίστηκε εκεί. Ηταν από τους θερμούς υποστηρικτές του Ομπάμα.

ΚΟΛΠΑ Πώς μια κυοφορούμενη μουσική ή θεατρική παράσταση γίνεται πριν την ώρα της γεγονός; Τα σαΐνια του μάρκετινγκ βρήκαν την απάντηση: με απανωτές αναγγελίες περί προπωλημένων εισιτηρίων και με αλλεπάλληλες προτροπές σ’ όσους καθυστερούν να τα προμηθευτούν. Εξ ου και οι διαδοχικές παρατάσεις που ανατρέπουν τον «περιορισμένο αριθμό παραστάσεων», σε σκηνές που έχουν κλειστεί εξ αρχής για κάμποσο καιρό…

λ

ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΣ Από τη μια δεν έχει πρόβλημα στατικότητας, από την άλλη άρχισαν εργασίες ενίσχυσης του μεταλλικού σκελετού. Το Ελληνικό Φεστιβάλ περιόρισε τον διαθέσιμο αριθμό εισιτηρίων (από 3.600 σε 3.200) ώστε να μην καθίσει κανείς στο άνω διάζωμα. Κι όμως, υπήρξαν διοργανωτές που γέμισαν προκλητικά το θέατρο με 6.000 κόσμου. Ανακολουθίες, ασάφεια κι ανευθυνότητα στην πλάτη του κοινού. Το θέατρο του παραλόγου!

ΛΕΥΚΗ ΚΟΡΔΕΛΑ Ο Μίκαελ Χάνεκε, μεγάλος θριαμβευτής του Φεστιβάλ των Κανών αλλά και των βραβείων της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, μας έδωσε μια ασπρόμαυρη ταινία-σχόλιο στη γέννηση του φασισμού, που χαρακτηρίστηκε «ανατριχιαστικά επίκαιρη κοινωνική αλληγορία».

LOGICOMIX Η δεύτερη διεθνής επιτυχία του Απόστολου Δοξιάδη μέσα στη δεκαετία. Κι αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τον «Θείο Πέτρο», δεν χρειάστηκαν οι διθύραμβοι των ξένων εντύπων ούτε οι υψηλές πωλήσεις σε Βρετανία και ΗΠΑ για να εκτιμήσουμε το βιβλίο και στα μέρη μας. Το γκράφικ-νόβελ που εξερευνά τη σχέση της λογικής με την τρέλα μέσα από τις περιπέτειες του Μπέρναρντ Ράσελ κι άλλων κορυφαίων φιλοσόφων και μαθηματικών, πρωτοαναδείχτηκε σε μπεστ σέλερ από τον «Ικαρο».

ΛΑΧΕΙΟ Συνων. Σαμαράς Αντώνης: Υστερα από 17 χρόνια στο περιθώριο, κατάφερε μέσα σε λίγους μήνες να εγκαινιάσει το Μουσείο της Ακρόπολης και να γίνει πρόεδρος του κόμματος που είχε εγκαταλείψει. Εδώ, η γκαντεμιά του επίτιμου δεν έπιασε. Ακόμη.

μ

ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ Κωστής. Με ένα ακορντεόν στα χέρια, πολύ μπρίο, ωραίες διασκευές, τραγούδια που μιλάνε για την ελληνική πραγματικότητα και ολίγη από την τρέλα του Καροτόνε. Τις Δευτέρες στο «Σταυρό του Νότου», φίσκα το μαγαζί παραδινόταν στη βραχνή φωνή του και το κέφι του. Οι πιτσιρικάδες που τον ανακάλυψαν πρώτοι, κάτι παραπάνω ξέρουν.

ΜΠΙΓΙΟΝΣΕ Πολλές οικογένειες, σελέμπριτις και εγχώριοι σταρ που βρέθηκαν εκεί για να ξεσηκώσουν ιδέες, ρεπόρτερ από τα μεσημεριανάδικα που βρήκαν θέμα για καμιά εβδομάδα. Ηρθε με μια γυναικεία μπάντα, τρέλανε τους άντρες αλλά όχι και τους φύλακες της Ακρόπολης, που αρνήθηκαν να ανοίξουν το μνημείο την ώρα που η διάσημη αμερικανίδα τραγουδίστρια θυμήθηκε να δει τον Παρθενώνα.

ΜΕΦΙΣΤΟ για πάντα. Η παράσταση, βασισμένη στο ομώνυμο αντιναζιστικό μυθιστόρημα του Κλάους Μαν, καθήλωσε τους θεατές της Πειραιώς 260 με τις πολύ καλές ερμηνείες αλλά και τη σκηνοθεσία του πρωτοποριακού βέλγου σκηνοθέση Γκι Κασίερς, μια σύνθεση θεατρικής ποίησης και τεχνολογίας.

ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ Αφθονες ήταν οι μοναχικές παρουσίες ηθοποιών επί σκηνής και όχι μόνον Ελλήνων. Από την έξοχη Κάθριν Χάντερ στον «Πίθηκο του Κάφκα» και τον Τζέρεμι Αϊρονς στη «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» μέχρι την Ολια Λαζαρίδου στη «Δεσποινίδα Μαργαρίτα» και την Αννα Παναγιωτοπούλου στο «Μπουφάν της Χάρλεϊ».

ΜΟΥΤΟΥΣΗ Αμαλία. Θέλει κουράγιο για να παίζεις εκφραστικά αρχαία τραγωδία ανάμεσα σε αποχωρούντες θεατές και αυτή η ηθοποιός το διαθέτει. Ατοσσα στους περιπετειώδεις «Πέρσες» της Επιδαύρου αλλά και ιδανική ερμηνεύτρια της μοιραίας γυναίκας στο ποιητικό έργο του Κλοντέλ «Ο κλήρος του μεσημεριού».

Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α. Ενας ευρηματικός μονόλογος που χρωστά την ύπαρξή του στη συγγραφέα και ηθοποιό Λένα Κιτσοπούλου, αλλά μοιράζεται την επιτυχία του με τη Μαρία Πρωτόπαπα, που τον απέδωσε εξαιρετικά στο Εθνικό.

ΜΠΡΑΟΥΝ Νταν. Η κινηματογραφική διασκευή των «Πεφωτισμένων» του υπήρξε από τις μεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες της σεζόν, ενώ το πέμπτο του μυθιστόρημα, το «Χαμένο σύμβολο», γύρω από τον αθέατο κόσμο των μασόνων (Λιβάνης), γαντζώθηκε για τα καλά στις λίστες των μπεστ-σέλερ. Η ερμηνεία του κόσμου μέσα από συνωμοσιολογικούς κώδικες, εν είδει θρίλερ, κάνει το χώμα χρυσό παντού. Η Ελλάδα θ’ αποτελούσε εξαίρεση;

MADE ΙΝ GREECE Ουρές στην Τέιτ Μοντερν, όπου παρουσιάστηκαν έργα των κορυφαίων ζωγράφων της ρωσικής πρωτοπορίας Ροντσένκο και Πόποβα, από τις συλλογές του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Ουρές και στην έκθεση με βυζαντινούς θησαυρούς, που παρουσιάστηκε στη λονδρέζικη Βασιλική Ακαδημίας των Τεχνών, σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη. Αλλά και στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, όπου ταξίδεψε η συλλογή Βελιμέζη του ιδρύματος Ωνάση, με μεταβυζαντινές εικόνες.

ν

ΝΟΜΠΕΛ Λογοτεχνίας. Νικήτρια, μια «ακτιβίστρια του καημού»: η πολιτογραφημένη Γερμανίδα Χέρτα Μίλερ, η λογοτεχνική φωνή των αντιφρονούντων της Ρουμανίας επί Τσαουσέσκου, που «με την πυκνότητα της ποίησής της και την ειλικρίνεια της πρόζας της σκιαγραφεί το σύμπαν των στερημένων». Αρετές που θ’ ανακαλύψουμε κι εδώ μέσω του «Καστανιώτη», που απέκτησε τα δικαιώματα των βιβλίων της.

ΝΕΚΡΗ παραφύση. Περιέργεια ή διαστροφή; Οποια κι αν ήταν τα κίνητρα, πλήθος συνέρευσε στην αμφιλεγόμενη έκθεση Bodies για να δει τα «πλαστικοποιημένα» ανθρώπινα σώματα και τα όργανά τους. Τι κι αν πολλά από αυτά τα σώματα ήταν, σύμφωνα με καταγγελίες, κινέζων κρατούμενων. Ούτε νεκροί δεν ησύχασαν!

ΝΤΟΥΜΑΝΙ Παρά την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους με νόμο, στα περισσότερα κλαμπ, νυχτερινά κέντρα, μπαρ, καφετέριες και άλλους χώρους διασκέδασης το τσιγάρο συνεχίζεται. Πότε οι αίθουσες χωρίζονται με υποτυπώδη χωρίσματα στα δύο και πότε τα τασάκια βγαίνουν διά μαγείας στην επιφάνεια. Οσο για έλεγχο; Αυτό είναι το καινούριο πιο σύντομο ανέκδοτο!

ξ

ΞΑΝΘΙΕΣ στα πρωινάδικα, τα μεσημεριανάδικα, τα τηλεπαιχνίδια, ξανθιές παντού. Σε λίγο θα ξεβάφουν πάνω στο τηλεκοντρόλ.

ο

ΟΜΙΧΛΗ Σε κάποιες περιπτώσεις σε κάνει και βλέπεις καθαρότερα. Οι «Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη», εκατοντάδες πλέον, ξεσπάθωσαν. Απαιτώντας νέο κινηματογραφικό νόμο, απείχαν και από τα κρατικά κινηματογραφικά βραβεία (που φέτος δεν απονεμήθηκαν καν) και από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που, όντας το θύμα της όλης ιστορίας, τελικά γιόρτασε τα πενηντάχρονά του με λιγοστούς καλεσμένους. Δεν συμμερίστηκαν όλοι τις μεθόδους τους, όμως εκείνοι και εβδομάδα προβολών διοργάνωσαν, και ακαδημία ίδρυσαν. Νέο νόμο πάντως ακόμα δεν είδαν. Μεσολάβησε και αλλαγή κυβέρνησης. Εν αναμονή της πολιτικής Γερουλάνου…

Ο ΠΑΛΙΟΣ είναι αλλιώς. Ο Κάρλος Σαντάνα συγκίνησε από τους πενηντάρηδες ώς τους εικοσάρηδες που συνέρρευσαν στο Ολυμπιακό Στάδιο, οι Σκόρπιονς γέμισαν -ξανά- το Καραϊσκάκη, οι Ντιπ Περπλ μάγεψαν τους Θεσσαλονικείς, ο Ντέιβιντ Μπερν ανέβηκε στη σκηνή του Μπάντμιντον με κλασικά τραγούδια και μοντέρνες χορογραφίες, η ατμομηχανή των ACDC σάρωσε το ΟΑΚΑ.

π

ΠΙΝΕΛΑ, μπογιές, σκαλωσιές στήθηκαν για το 19ο βάψιμο στην ιστορία του Πύργου του Αϊφελ. Μόνο που αυτή τη φορά το φρεσκάρισμα του 120χρονου μνημείου ανέλαβε η ελληνική εταιρεία «Στέλμα» του Λευτέρη Μαμαντζή -αφού κέρδισε ευρωπαϊκό διαγωνισμό για την ανάληψη. Πάνω από 60 τόνοι χρώματος, 50 χλμ. σχοινιών πρόσβασης, 1.500 ρολά βαφής, 1.000 ζευγάρια γάντια και 1.000 γυαλιά προστασίας. Και ήδη έβαλαν τον επόμενο στόχο: τις γέφυρες του Σηκουάνα.

ΠΟΛΑΝΣΚΙ Ρόμαν. Το ’78 τη γλίτωσε. Ομως 30 χρόνια αργότερα συνελήφθη στην Ελβετία για βιασμό ανηλίκου. Τι κι αν το ανήλικο μεγάλωσε και θέλησε επιτέλους να ξεχάσει; Η Δικαιοσύνη έχει τη δική της άποψη.

ΠΙΤ Μπραντ. Στη βραβευμένη με Οσκαρ «Απίστευτη ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον» κατόρθωσε να μας πείσει πως γεννήθηκε γέρος και πέθανε μωρό. Και στη νέα ταινία του Ταραντίνο «Αδωξοι μπάσταρδη» μεταμορφώθηκε σε έναν γκροτέσκο εφιάλτη για τους ναζί. Και, όχι, δεν χωρίζει με την Αντζελίνα.

ΠΕΝΕΣ νέες. Η Ελενα Μαρούτσου με το «Μεταξύ συρμού και αποβάθρας» (Καστανιώτης) φώτισε τη γυναικεία ψυχοσύνθεση, αντλώντας από την ποίηση του Λειβαδίτη, τη ζωγραφική του Μαγκρίτ και τον ίδιο της τον εαυτό, ενώ ο Γιάννης Μακριδάκης με τη «Δεξιά τσέπη του ράσου» (Εστία) μίλησε για τη μοναξιά του σημερινού ανθρώπου, εστιάζοντας στην καθημερινότητα ενός αγαθού μοναχού. Και οι δυο απέδειξαν ότι το καλό δεν χάνεται, όσο κι αν θεριεύει ο εκδοτικός πληθωρισμός. Συγκρατήστε τα ονόματά τους.

ρ

ΡΟΘ Φίλιπ. Δυο καινούρια έργα του διαβάσαμε αυτή τη χρονιά, το «Φεύγει το φάντασμα» και την «Αγανάκτηση» (Πόλις), το ένα καλύτερο από το άλλο. Ο σημαντικότερος εν ζωή αμερικανός πεζογράφος συνεχίζει να κάνει τη δουλειά του: να μετουσιώνει προσωπικά του βιώματα και προβληματισμούς σε ιστορίες που αφορούν τους πάντες.

ΡΙΤΣΟΣ Γιάννης. Οι στίχοι του μας ταξίδευαν καθημερινά στο τραμ και το μετρό, εκατοντάδες σχολεία οργάνωσαν εκδηλώσεις με αφορμή τα εκατοστά γενέθλιά του, άγνωστες σελίδες από την αλληλογραφία του ήρθαν στο φως, και δεν υπήρξε φορέας -αρχής γενομένης από το ΕΚΕΒΙ- που να μην επιστρέψει στο τεράστιο έργο του μέσα από εκθέσεις, εκδόσεις ή παραστάσεις. Και η μεγαλύτερη έκπληξη ήρθε απ’ το Δημήτρη Μαυρίκιο, που σκηνοθετώντας το «Τερατώδες αριστούργημα» για το Φεστιβάλ Αθηνών, μας αποκάλυψε τη μεταφυσική και αισθησιακή πλευρά ενός ποιητή καταχωρισμένου στις συνειδήσεις μας ως στρατευμένου.

σ

ΣΑΜΠΟΤΑΖ Προηγήθηκε το Ηρώδειο, ακολούθησε το «Παλλάς». Επειτα από σιωπή ετών η Λένα Πλάτωνος επέστρεψε εις διπλούν. Θυμηθήκαμε γιατί αυτός ο δίσκος που κυκλοφόρησε το 1981 σηματοδότησε μια νέα εποχή στο ηλεκτρονικό τραγούδι και νοσταλγήσαμε τη Λιλιπούπολη ακούγοντας ξανά ύστερα από καιρό live το «Χορό των Μπιζελιών» και τη «Ρόζα-Ροζαλία».

SLUMDOG millionaire. Ο πάμπτωχος ήρωας του φιλμ γίνεται εκατομμυριούχος, όμως στην πραγματικότητα η ταινία ήταν που χτύπησε τζακ ποτ: οχτώ Οσκαρ και εισπράξεις 200 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Ντάνι Μπόιλ βρήκε στις παραγκουπόλεις της Βομβάης τον ανήλικο πρωταγωνιστή του, που και μετά τον θρίαμβο της ταινίας συνέχισε να ζει εκεί. Μέχρις ότου του γκρέμισαν την παράγκα. Η παραγωγή τού αγόρασε σπίτι. Και πάλι φτηνά τους ήρθε.

STAGE Τι δουλειά είχαν γεωπόνοι, θεολόγοι ή γυμναστές σε εφορείες αρχαιοτήτων; Γιατί στάλθηκαν προεκλογικά δεκάδες φύλακες σε μουσεία μόλις 500 τετραγωνικών μέτρων; Διαχρονικός τόπος βολέματος ημετέρων, το υπουργείο Πολιτισμού μόνο αμέτοχο δεν στάθηκε στην θλιβερή υπόθεση των stage. Κι όμως ήταν πολλοί οι «εκπαιδευόμενοι» που κάλυψαν υπαρκτές ανάγκες σε διοικητικές του υπηρεσίες, δουλεύοντας ανασφάλιστοι για μεροκάματο μόλις 23 ευρώ.

SEX AND ΤΗΕ (ANCIENT) CITY Πρώτη φορά ένα σημαντικό μουσείο, το Κυκλαδικής Τέχνης, τόλμησε να δείξει τον έρωτα των αρχαίων, χωρίς ταμπού, σε όλες του τις εκφάνσεις, πνευματικές και σαρκικές: θεϊκός, φιλοσοφικός, αγοραίος, ομοφυλόφιλος, οργιαστικός… Η έκθεση «Ερως: από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα» κέντρισε και την «Guardian», που φιλοξένησε εκτενές αφιέρωμα.

SIXTIES Και ξάφνου, οι Μπιτλς επιστρέφουν με παλιά τραγούδια και νέα ηλεκτρονικά παιχνίδια και ο Διονύσης Σαββόπουλος μας καλεί να γιορτάσουμε το αίσιον και ευτυχές 1969. Υπάρχει και δημιουργική οπισθοδρόμηση.

Τ

ΤΡΑΝΣΕΞΟΥΑΛ της διπλανής πόρτας. Η «Στρέλλα» του Πάνου Κούτρα, ενσαρκωμένη από τη Μίνα Ορφανού, απέφυγε τα γνωστά στερεότυπα. Από την «Επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά» μέχρι την ταινία αυτή, ο Κούτρας συνεχίζει να γυρίζει γκέι φιλμ που απευθύνονται σε ολοένα και περισσότερους. Το Βερολίνο τον υποδέχτηκε θερμά, η «Λιμπερασιόν» τον είχε στην πρώτη της σελίδα.

ΤΡΕΛΕΣ έγιναν οι Σταμάτης Φασουλής και Γιάννης Μπέζος στο «Παλλάς». Κι όμως, αποδείχτηκε ότι στο διάσημο μιούζικαλ «Το κλουβί με τις τρελές», το γκέι στοιχείο και η παρένδυση δεν είχαν πια τη σημασία που είχανε παλιά. Τώρα το έργο έμοιαζε παρωχημένο παρά την υπερπαραγωγή που δημιούργησε η ΕΛΘΕΑ σε κοστούμια, σκηνικά, πολυπληθή θίασο. Το κοινό πάντως γέμισε ξανά και ξανά το θέατρο.

ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ τής Ελλάδος. Επιτέλους, βρήκε νέα στέγη στην Ιερά Οδό, όπου θα μπορεί πλέον να αναδείξει το πολύτιμο αρχείο της. Το νέο κινηματογραφικό στέκι της Αθήνας διαθέτει τρεις κινηματογράφους (ο ένας θερινός), και πλήθος βοηθητικών χώρων. Είχε παρελθόν, τώρα απέκτησε και μέλλον.

ΤΡΙΑΝΤΑΕΠΤΑΧΡΟΝΗ Πρωταγωνίστρια της πολύκροτης Ζαχοπουλιάδας, η Εύη Τσέκου επιχείρησε μια νέα αρχή με το «Οταν η Δανάη ονειρεύτηκε τις καλεσμένες της», όπου διασημότητες σαν την Μποβουάρ, τη Σανέλ, την Κάλας ή τη Μονρόε επιδίδονται σ’ ένα ακατάπαυστο, επί παντός τού επιστητού, κουβεντολόι. Ενώ όμως η δημόσια εικόνα της βελτιώθηκε, το βιβλίο της ούτε την πρώτη του έκδοση δεν εξάντλησε. Το φυσάει ο «Κέδρος» και δεν κρυώνει.

ΤΑΤΟΥΑΖ Είχε την ατυχία να πάθει ανακοπή καρδιάς μόλις παρέδωσε την τριλογία του στον εκδότη. Ο σουηδός δημοσιογράφος Στιγκ Λάρσον δεν χάρηκε την επιτυχία του πρώτου του βιβλίου «Το κορίτσι με το τατουάζ» και της ταινίας που ακολούθησε. Το απόλαυσαν όμως χιλιάδες αναγνώστες και στη χώρα μας, οι οποίοι ανακάλυψαν αυτό το καλογραμμένο ερωτικό θρίλερ με πολιτικές προεκτάσεις.

ΤΟΛΜΟΥΝ Η σύγχρονη τέχνη μπαίνει σε πιο παραδοσιακούς χώρους, στήνει γέφυρες ανάμεσα στο χθες και το τώρα, δημιουργώντας εκπλήξεις, ανατροπές, συζητήσεις. Εργα του πάπα της ποπ αρτ Αντι Γουόρχολ παρουσιάζονται στο Βυζαντινό Μουσείο, ο δανός καλλιτέχνης του γκράφιτι Αρμστρονγκ αλλά και τα βραβεία ΔΕΣΤΕ για νέους καλλιτέχνες φιλοξενήθηκαν στο Κυκλαδικής, το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης συνεργάστηκε με την Μπιενάλε της πόλης, τα σίξτις εισέβαλαν στο Μουσείο Μπενάκη. Καλή συνέχεια!

THRILLER εκατομμυρίων αντιτύπων με κακό τέλος. Ο Μάικλ Τζάκσον θα ζει για πάντα στις καρδιές όλου του επιχειρηματικού κόσμου.

υ

UP «Ψηλά στον ουρανό». Πρώτη φορά στην ιστορία του, το Φεστιβάλ των Κανών άνοιξε με μια τρισδιάστατη ταινία κινουμένων σχεδίων. Σηματοδοτώντας μια νέα, κυρίαρχη τάση του σινεμά που αμύνεται με κάθε τρόπο απέναντι στη λαίλαπα του home cinema, της κρίσης και της πειρατείας: τις 3D ταινίες-υπερπαραγωγές.

ΥΦΕΣΗ Ακούγαμε πως έρχεται, βαυκαλιζόμασταν πως θα τη γλιτώσουμε, κι όμως, λίγο πριν λήξει η χρονιά, είδαμε για τα καλά τα δόντια της. Πόσοι θ’ αναζητούν μέσω της τέχνης το «ευ ζην», αν όλο και περισσότεροι πνίγονται στα χρέη; Ποιοι θα συντηρήσουν τα θέατρα ή τις μουσικές σκηνές, αν όλο και περισσότεροι αντιμετωπίζουν την απειλή της ανεργίας; Θα δείξει…

φ

ΦΑΛΤΣΑ, διοικητικά και ερμηνευτικά. Ακέφαλη η Εθνική Λυρική Σκηνή από τον περασμένο Σεπτέμβρη που ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος παραιτήθηκε, παλεύει με ένα βουνό προβλημάτων. Οι εργαζόμενοι παραμένουν απλήρωτοι. Το έλλειμμα εκτινάχθηκε τα τελευταία χρόνια από 7 σε 13 εκατομμύρια ευρώ. Τα δύο κόμματα της αριστεράς καταψήφισαν στη Βουλή τη δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Και μέσα σε όλα οι σεμνότυφοι συνδικαλιστές αντέδρασαν όταν στην «Ρούσαλκα» υπήρξε γκέι φιλί μεταξύ πρωταγωνιστών. Λες κι όλα τα υπόλοιπα τα είχαν λύσει.

ΦΛΟΡΑΛ Ανοιξε ανακαινισμένο στην πλατεία Εξαρχείων δίνοντας χρώμα στην ξεβαμμένη «μπλε πολυκατοικία». Μαζί με καφέ προσφέρει και εκδηλώσεις: Παρουσιάσεις βιβλίων σε χαλαρή ατμόσφαιρα, ενώ οι συγγραφείς μπορεί να αναλάβουν τη μουσική ή τα κοκτέιλ. Δεν έλειψαν όμως και τα φάουλ. Από τη μια αστυνομικοί με κράνη εισέβαλαν σε παρουσίαση πολιτικού βιβλίου, από την άλλη αντιεξουσιαστές έριξαν αβγά στη Σώτη Τριανταφύλλου.

χ

ΧΙΠ ΧΟΠ Την ώρα που η δισκογραφία βούλιαζε, οι σχολές που διδάσκουν τον -άλλοτε- χορό των δρόμων πολλαπλασιάζονται ταχύτατα και δυο πιτσιρικάδες βγάζουν γλώσσα σε όσους πασχίζουν να βρουν το επόμενο λαϊκοπόπ σουξέ. Το χιπ χοπ ντουέτο των Professional Sinnerz και το τραγούδι τους «Οταν σε είχα πρωτοδεί» ήταν μια ευχάριστη «σφήνα» της χρονιάς.

ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ Χρήστος. Δεινός αφηγητής, επιβεβαίωσε το χάρισμά του εξιστορώντας ούτε λίγο ούτε πολύ τις περιπέτειες του …παππού του Ομήρου, στο μελαγχολικά ευτράπελο και γραμμένο με οίστρο «Λόγια φτερά» (Πατάκης). Ενα μυθιστόρημα που δίνει φωνή σ’ έναν περιπλανώμενο αοιδό του 8ου π.Χ. αιώνα, αναδεικνύοντας την προφορικότητα της γλώσσας μας και αξιοποιώντας τα διαχρονικά στοιχεία του μεσογειακού πολιτισμού.

ψ

ΨΗΦΙΑΚΑ βιβλία. Τα πρώτα e-books με σύγχρονες ελληνικές υπογραφές έκαναν την εμφάνισή τους. Οι φετιχιστές των τυπωμένων σελίδων ξέρουν πως οι αντίστοιχες εκδόσεις στις ΗΠΑ καλύπτουν ακόμα μόνο το 1% της αγοράς. Κι όμως υπάρχουν εκδότες που στοιχηματίζουν πως σε λίγους μήνες θα διαβάζουμε κι εδώ, όπως στην Ιαπωνία, βιβλία μέσω κινητών τηλεφώνων!

ω

ΩΡΑ για μια νέα δεκαετία. Με την ελπίδα οι νέοι καλλιτέχνες να απωθήσουν τα παλιά σύνδρομα και οι παλιοί να μην αποκτήσουν νέα απωθημένα.

 

2009: Μια χρονιά, 24 γράμματα…

• Των Ν. Κυριακίδη, Κ. Μπαλλή, Μ. Τρίκκα, Ελ. Τσερεζόλε. Η ΑΥΓΗ: 27/12/2009

Από το Αφγανιστάν ως την Ώρα της Κίνας, το αλφαβητάρι της χρονιάς, τα γεγονότα που τη σημάδεψαν από το Α ως το Ω. Το 2009 κύλησε αφήνοντας πίσω του γεγονότα, κρίσεις, πολέμους, απώλειες, όπως και κάθε άλλη χρονιά -με όλες τις ηπείρους να έχουν σχεδόν ισότιμο τμήμα στην πίτα της ενημέρωσης. Πάντως, η χρονιά τούτη κλείνει με πικρή γεύση λόγω της παταγώδους αποτυχίας της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα στην Κοπεγχάγη: κι όμως, ο πλανήτης δεν είναι τράπεζα, για να αξίζει να σωθεί…

Αφγανιστάν: Έπειτα από οκτώ και πλέον χρόνια, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ισοδυναμεί πια με την πιο μακροχρόνια στρατιωτική εμπλοκή της Αμερικής μετά το Βιετνάμ. Οι συγκρίσεις επομένως είναι αναπόφευκτες όσο και αν ο ίδιος ο πρόεδρος Ομπάμα, που παραλαμβάνοντας πριν από λίγες ημέρες το Νόμπελ Ειρήνης δικαιολόγησε για μια ακόμη φορά τον “αναγκαίο” αυτό πόλεμο, απορρίπτει κάθε σύγκριση μεταξύ των δύο περιπτώσεων. Η πολιτική της διαρκούς κλιμάκωσης και η απουσία αναζήτησης διπλωματικής λύσης παραπέμπει ωστόσο εκεί. Από τη στιγμή που ανέλαβε την προεδρία, τα αμερικανικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν έχουν τριπλασιαστεί. Με την ενίσχυση των επιπλέον 30.000 στρατιωτών που εξήγγειλε πρόσφατα ο Ομπάμα οι δυνάμεις κατοχής στη χώρα φτάνουν πια τις 140.000, ένας αριθμός που θυμίζει το απόγειο της σοβιετικής κλιμάκωσης τής τότε σύγκρουσης. Βιετνάμ δεν θυμίζει όμως μόνο η διαρκής κλιμάκωση, αλλά και η αδυναμία των ΗΠΑ να βρουν ένα τοπικό σύμμαχο με κάποια στοιχειώδη λαϊκά ερείσματα. Η παρωδία των τελευταίων προεδρικών εκλογών επιβεβαίωσαν απλώς ότι ο Χαμίντ Καρζάι παραμένει ένας εξαιρετικά αντιδημοφιλής αχυράνθρωπος χωρίς ίχνος νομιμοποίησης. Κάτι δηλαδή σαν τον πρόεδρο του Νοτίου Βιετνάμ, Νγκο Ντιν Ντιέμ, που η κυβέρνηση Κένεντι ξεφορτώθηκε με πραξικόπημα το 1963…

Βολιβία: Πριν από ένα περίπου χρόνο οι “φεουδάρχες” των ανατολικών επαρχιών που επιδίωκαν ανοιχτά την απόσχιση τον εμφάνιζαν περίπου ως πραξικοπηματία. Πριν από δύο όμως εβδομάδες, ο Εβο Μοράλες και το Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό (MAS) απέδειξαν ότι η δύναμη τους δεν προέρχεται από τα όπλα και την επιβολή αλλά από την ευρύτατη λαϊκή υποστήριξη. Περισσότερο από 62% των πολιτών της Βολιβίας -της φτωχότερης χώρας της Νότιας Αμερικής- επέλεξαν να επανεκλέξουν τον ιθαγενή “κοκαλέρο” στην προεδρία επιβραβεύοντας έτσι τις βαθιές κοινωνικές τομές που επιχείρησε στην πρώτη θητεία του. Έδωσαν επίσης στο MAS πλειοψηφία δύο τρίτων στα νομοθετικά σώματα επιτρέποντας του έτσι να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις. Μέσα στις πρώτες ημέρες του 2010, ο Μοράλες θα έχει στα χέρια του τα προσχέδια των νομοσχεδίων για την αυτονομία των ιθαγενικών κοινοτήτων, τον νέο εκλογικό νόμο και τη μεταρρύθμιση του δικαστικού τομέα.

Γκαζπρόμ: Έχει γίνει πια… έθιμο να ξεκινάει η καινούργια χρονιά στην Ευρώπη με τον φόβο του κρύου. Όχι εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά επειδή κλείνουν οι στρόφιγγες του φυσικού αερίου, μετά από τον συνήθη καυγά μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, και ξεπαγιάζουν οι άνθρωποι στην κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Κάπως έτσι ξεκίνησε και το 2009, καθώς η ρωσική Gazprom -η κρατική εταιρεία που διαχειρίζεται αφενός τα κοιτάσματα αερίου στη Σιβηρία, την Κασπία και τη θάλασσα του Μπάρεντς, αφετέρου 157.000 χιλιόμετρα αγωγών- κατηγόρησε τους Ουκρανούς ότι κλέβουν ποσότητες αερίου που περνούν τράνζιτ από το έδαφός τους, αλλά και δεν πληρώνουν τα χρωστούμενα για το αέριο που χρησιμοποιούν οι ίδιοι. Οι χώρες που εξαρτώνται αποκλειστικά ή σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αέριο- αλλά και από τους τράνζιτ αγωγούς της Ουκρανίας- βαρούσανε το κεφάλι τους και κοιτούσαν με ζήλια τις λίγες εκείνες χώρες που είχαν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν πολλαπλούς προμηθευτές ενέργειας. Αυτή τη στιγμή από τα 375 δισεκατομμύρια κυβικά αερίου που καταναλώνονται στην Ευρώπη τα 147 προέρχονται από τη Gazprom- ενώ το 80% των ρωσικών εξαγωγών αερίου προς την Ευρώπη περνάει μέσω Ουκρανίας. Οι πελάτες, δηλαδή, είναι «όμηροι» και των Ρώσων και των Ουκρανών.

Διάλογος Φατάχ-Χαμάς: Διάλογος υπήρξε αλλά αποτέλεσμα ουδέν. Για μήνες, οι δύο μεγαλύτερες παλαιστινιακές οργανώσεις κάθισαν στο τραπέζι του διαλόγου με διαμεσολαβητή την Αίγυπτο και προσπάθησαν να καταλήξουν σε κάποιου είδους συμφωνία που θα τους επιτρέψει να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις τους και να τερματίσουν επιτέλους τον πολύχρονο διχασμό των Παλαιστινίων. Το αιγυπτιακό σχέδιο προέβλεπε τη συγκρότηση μιας κοινής επιτροπής που θα συντονίζει την κυβέρνηση της Χαμάς στη Γάζα και την παλαιστινιακή κυβέρνηση στη Δυτική Όχθη. Προέβλεπε επίσης τη διεξαγωγή εκλογών τον Ιούνιο του 2010 και την απελευθέρωση των εκατοντάδων υποστηρικτών των αντίπαλων οργανώσεων που κρατούνται από τις δύο πλευρές στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Η κατάρρευση τελικά του διαλόγου έφερε τους Παλαιστινίους σε μια θέση εμφανούς αδυναμίας. Γιατί οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν μόνο να αντιμετωπίσουν μια από τις πιο αδιάλλακτες ισραηλινές κυβερνήσεις των τελευταίων, ετών αλλά και έναν ένοικο του Λευκού Οίκου που παρά τις εκδηλώσεις συμπάθειας βάζει το παλαιστινιακό πολύ χαμηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων του. Μια εξέλιξη που ο πρόεδρος Αμπάς προσπαθεί να αντιμετωπίσει με την απειλή ότι δεν θα είναι υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές. Το 2010 αναμένεται επομένως να αποτελέσει ένα σημείο καμπής για τους Παλαιστινίους.

Ερεβάν: Μια από τις σημαντικότερες διπλωματικές επιτυχίες της χρονιάς ήταν αναμφίβολα η απόφαση της Άγκυρας και του Ερεβάν να αποκαταστήσουν τις διπλωματικές τους σχέσεις. Έξι εβδομάδες επεξεργάζονταν το όλο πόνημα οι Τούρκοι και Αρμένιοι με τη διακριτική διαμεσολάβηση των Ελβετών και την τελευταία μέρα του Αυγούστου ανακοίνωσαν ταυτόχρονα από τις τρεις πρωτεύουσες το μεγάλο βήμα προς την εξομάλυνση. Η Τουρκία και η Αρμενία δεν διατηρούν διπλωματικές σχέσεις από το 1991 που η δεύτερη ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τα συντρίμμια της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ από το 1993 τα σύνορα των δύο χωρών είναι κλειστά, καθώς τα έκλεισε η Άγκυρα ως κίνηση υποστήριξης του Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του με την Αρμενία για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Βέβαια, οι ρίζες της διένεξης μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας είναι βαθύτερες και αναγάγονται στον πρώιμο 20ό αιώνα. Στο τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, αμέτρητοι Αρμένιοι εκδιώχθηκαν και κατακρεουργήθηκαν από την τότε οθωμανική αυτοκρατορία και η «αξιολόγηση» αυτού του μακελειού ήταν πάντοτε αιτία για διπλωματικές εντάσεις. Η Αρμενία- και ένα μεγάλο κομμάτι της διεθνούς κοινότητας- θεωρούν αυτές τις σφαγές την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα, ενώ η Τουρκία δεν θέλει ούτε να ακούει τη λέξη γενοκτονία ούτε παραδέχεται ότι τότε έχασαν τη ζωή τους 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι.

Ζούμα: Ένα ακόμη κεφάλαιο άνοιξε φέτος για τη Νότιο Αφρική, καθώς η εκλογή του Τζέικομπ Ζούμα στην προεδρία της χώρας κλείνει ίσως οριστικά την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο που συνδέθηκε με τη μορφή του Νέλσον Μαντέλα. Παρότι προέρχεται όπως και ο προκάτοχος του Τάμπο Μπέκι από τα σπλάχνα του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου, ο Ζούμα αποτελεί μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που πέρα από τις δικαστικές του περιπέτειες έχει κατά καιρούς κάνει και προκλητικές δηλώσεις για τη μάστιγα του AIDS. Η υποψηφιότητα του φάνηκε να διχάζει τους ψηφοφόρους του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, ιδίως τους νέους, όμως η συμμετοχή του Μαντέλα στην τελική προεκλογική συγκέντρωση, αποδείχτηκε αρκετή για να γείρει την πλάστιγγα υπέρ του. Ο νέος ηγέτης και το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο (ANC) συγκέντρωσαν έτσι ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό που ανοίγει τον δρόμο για σημαντικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο λαός της Νότιας Αφρικής για να δει τα όνειρα του πραγματοποιούνται τόσα χρόνια μετά το τέλος του άπαρτχαιντ. Πρώτο σημαντικό στοίχημα που θα στρέψει και τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας στη χώρα, η διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου φέτος το καλοκαίρι.

Ηλίου Ανατέλλοντος (Χώρα του): Η Ιαπωνία βιώνει μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση – στο πρώτο τρίμηνο του 2009 η ιαπωνική οικονομία είχε συρρικνωθεί κατά 15,2%, ποσοστό πτώσης που συγκρίνεται μόνο με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου – κι ίσως αυτή να ήταν κι η αιτία του πολιτικού σεισμού που βίωσε η χώρα τον περασμένο Σεπτέμβριο. Οι δημοσκοπήσεις επαληθεύθηκαν και το Δημοκρατικό κόμμα απέσπασε 308 έδρες (επί συνόλου 480), ενώ στην προηγούμενη Βουλή διέθετε 112, ενώ το κόμμα που κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή της χώρας τα τελευταία πενήντα χρόνια, το Φιλελεύθερο-Δημοκρατικό, καταβαραθρώθηκε, αποσπώντας μόλις 119 (από 300) έδρες. Ενδεικτικό του μεγέθους του σεισμού, η συμμετοχή που άγγιξε το 70%… Τώρα ο νέος πρωθυπουργός (προερχόμενος πάντως από μεγάλο πολιτικό τζάκι) Γιούκιο Χατογιάμα καλείται να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων για να μη διαψεύσει τις ελπίδες, είναι αυξημένες λόγω της οικονομικής κρίσης: απολύσεις, εργασιακή ανασφάλεια, αύξηση των ανισοτήτων και άνοδος της φτώχειας. Το Δημοκρατικό κόμμα υποσχέθηκε να θέσει “τη ζωή των ανθρώπων στο επίκεντρο της πολιτικής” και να βελτιώσει την κοινωνική ασφάλιση. Ο χρόνος θα δείξει…

Θρησκευτική μισαλλοδοξία: Μπορεί πολλά να λέγονται περί της δήθεν “εγγενούς επιθετικότητας” του Ισλάμ και της “ασυμβατότητάς” του με τα δημοκρατικά συστήματα του δυτικού κόσμου, ωστόσο μέχρι τώρα οι χώρες του τελευταίου είναι εκείνες που διακρίνονται για την αυξανόμενη φοβικότητά τους έναντι μιας θρησκείας, που είναι πλέον φανερό ότι δεν κατανοούν. Ή, για περισσότερη ακρίβεια, ορισμένοι πολιτικοί τους δεν διστάζουν να παίξουν με τη φωτιά, προκαλώντας άσκοπες εντάσεις με τον μουσουλμανικό κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας ήλθε να προστεθεί και η απόφαση, τον Νοέμβριο, με δημοψήφισμα, των Ελβετών πολιτών, ύστερα από πρωτοβουλία ενός ακροδεξιού πολιτικού κόμματος που μετέχει στην κυβέρνηση συνασπισμού, υπέρ της απαγόρευσης ανέγερσης νέων μιναρέδων στη χώρα. Η Ελβετία αριθμεί 400.000 μουσουλμάνους (κυρίως Βόσνιους και Τούρκους) και το “ναι” στην απαγόρευση απέσπασε 58% παρά την αντίθεση κυβέρνησης και τραπεζο-οικονομικών κύκλων… Το αποτέλεσμα αυτό χαιρετίστηκε από την ευρωπαϊκή ακροδεξιά (σε Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Αυστρία) που έσπευσε να ζητήσει παρεμφερή δημοψηφίσματα έστω κι αν στις χώρες αυτές δεν… προβλέπεται τέτοιος θεσμός, δείχνοντας ότι το θέμα κάθε άλλο παρά επιφανειακό είναι…

Ιράν: Με έναν μοναδικό τρόπο το ιρανικό καθεστώς τραβά επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας… Όλο τον προηγούμενο χρόνο, οι εξελίξεις γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης δεν σταμάτησαν ούτε μία στιγμή να αποτελούν θέμα συζήτησης και διεξοδικών αναλύσεων στα διεθνή ΜΜΕ. Καθώς μάλιστα το ιρανικό καθεστώς επέδειξε ελάχιστη προθυμία να υποχωρήσει μπροστά στις εκβιαστικές απαιτήσεις της Δύσης για οριστική εγκατάλειψη των πυρηνικών σχεδίων του, η «διακίνηση» των πιο ακραίων σεναρίων που προβλέπουν θερμή εμπλοκή, με την ενεργό συμμετοχή μάλιστα της ισραηλινής πολεμικής μηχανής, συνεχίστηκε εντατικά. Την ίδια στιγμή, ο σκληρός πυρήνας του καθεστώτος, δεν έπαψε να υποδαυλίζει την ένταση με την τακτική της επίδειξης δύναμης, κάποιες φορές με πυραυλικές «δοκιμές» και άλλοτε με μεγάλης ή μικρότερης κλίμακας στρατιωτικά γυμνάσια. Ωστόσο, η επικαιρότητα από το Ιράν δεν εξαντλήθηκε μόνον στο πυρηνικό πρόγραμμα. Ψηλά στους ειδησεογραφικούς τίτλους βρίσκεται από τον περασμένο Ιούλιο, μετά τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές και την «επανεκλογή» του Αχμαντινετζάντ, η σκληρή εσωτερική διαπάλη εξουσίας μεταξύ των δύο κυρίαρχων πόλων του ιδιότυπου ιρανικού πολιτικού συστήματος, «συντηρητικών» και «μεταρρυθμιστών». Η εσωτερική πολιτική σύγκρουση προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί, αδιευκρίνιστος πάντως παραμένει ο τρόπος που μπορεί να επηρεάσει τη θέση του Ιράν στη σκακιέρα των διεθνών σχέσεων. Το ίδιο αδιευκρίνιστα-τουλάχιστον προς το παρόν- είναι τα πιθανά οφέλη που μπορεί να αποκομίσει η Δύση απ’ την ενδοϊρανική σύγκρουση…

Κοπεγχάγη: Σπάνια η φράση “ώδινεν όρος και έτεκε μυν” ήταν τόσο αντιπροσωπευτική όσο στην περίπτωση της διεθνούς διάσκεψης του ΟΗΕ στην πρωτεύουσα της Δανίας, με θέμα την κλιματική αλλαγή. Οι προσδοκίες ήσαν εξαιρετικά υψηλές: ψήφιση της συνέχειας του Πρωτοκόλλου του Κιότου, με δεσμευτικές διατάξεις σχετικά με τη μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του Θερμοκηπίου και την υπερθέρμανση του πλανήτη, κατά τουλάχιστον 20% με χρονικό ορίζοντα το 2020 και το 2050, ενίσχυση των φτωχών χωρών για προσαρμογή στις καθαρές μορφές ενέργειας, παγκόσμιος έλεγχος των εκπομπών αερίων… Ο κατάλογος ήταν μακρύς και φιλόδοξος και η διαδικασία λήψης αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνων (απόφαση και από τις 192 κυβερνήσεις) δεν προϊδέαζε θετικά… Πόσο δε μάλλον, όπως είχαν επισημάνει γνώστες του θέματος, δεν είχε γίνει η κατάλληλη προεργασία πριν από την Κοπεγχάγη προκειμένου να δημιουργηθεί το απαραίτητο κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ πλούσιων και αναπτυσσόμενων χωρών, έτσι ώστε να μπουν οι βάσεις μιας νομικά δεσμευτικής διαδικασίας. Δεν προκάλεσε λοιπόν έκπληξη η έκβαση με το μίνιμουμ κείμενο που συμφώνησαν Ουάσινγκτον και Πεκίνο με τη στήριξη Βραζιλίας, Ινδίας και Νοτίου Αφρικής, και το οποίο, πολύ μακριά από τις προσδοκίες, δεν περιλαμβάνει ούτε δεσμευτικά ποσοστά ούτε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα επίτευξής τους… Τα κρίσιμα παραπέμφθηκαν για το 2010 αλλά τίποτε δεν προδικάζει θετικά αποτελέσματα καθώς, όπως φάνηκε από τη στάση ΗΠΑ και Κίνας, τα εσωτερικά προτάγματα (ανάγκη να περάσει η μεταρρύθμιση υγείας για τον Ομπάμα, επιφυλακτικότητα έναντι συστήματος διεθνούς ελέγχου για το Πεκίνο) κυριάρχησαν στη στάση των G2 σε βάρος των μέτρων κατά της κλιματικής αλλαγής.

Λισσαβώνα: Αφού πέρασε από σαράντα κύματα τέθηκε τελικά την πρώτη Δεκεμβρίου σε ισχύ η Συνθήκη της Λισσαβώνας. Οπότε άνοιξε και ο δρόμος για την εκλογή του πρώτου προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της πρώτης «υπουργού Εξωτερικών» της Ευρώπης. Η επιλογή του Βέλγου Χέρμαν Βαν Ρομπέι και της Βρετανίδας Κάθριν Άστον καθιστά σαφές ότι κανείς δεν πήρε πολύ στα σοβαρά τη μεταρρύθμιση στις Βρυξέλλες. Οι «27» δεν έκαναν καμία προσπάθεια να βρουν τους καλύτερους , επέλεξαν τους «εύκολους». Ο Βαν Ρομπέι δε φαίνεται κακή περίπτωση, όμως δεν έχει την πείρα που χρειάζεται για να χειριστεί το πολύπλοκο συνονθύλευμα των 27 ηγετών των κρατών μελών και να τους πιέσει να δράσουν από κοινού. Όσο για την Κάθριν Άστον δεν είχε ποτέ σχέση με την εξωτερική πολιτική. Και ως Βρετανίδα αντιμετωπίζει την στενή συνεργασία της Ε.Ε. στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας μάλλον με σκεπτικισμό. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. επέλεξαν το ανώτατο προσωπικό τους με έναν τρόπο που ένα καθιστά σαφές: ότι δεν πιστεύουν πραγματικά στους όρκους που δίνουν κάθε τρεις και λίγο, ότι θέλουν να κάνουν την Ευρώπη έναν ισχυρό παίκτη στην παγκόσμια πολιτική σκηνή.

Μέρκελ: Η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας, όχι μόνον κράτησε ψηλά τη «μετοχή» της στο «χρηματιστήριο» της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής στη διάρκεια του 2009, αλλά κατάφερε να μεταμορφωθεί-με την ιδεώδη γερμανική μεθοδικότητα – σε πολιτικό «σούπερσταρ» της υφηλίου (όπως χαρακτηριστικά σχολίασε το BBC). Ωστόσο, η ίδια δείχνει να μην ενδιαφέρεται τόσο για το προσωπικό ίματζ όσο για την ουσία των πραγμάτων. Η «κυρία Χάρισμα» κέρδισε με άνεση τις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου και επέστρεψε δυναμικά στη διακυβέρνηση της Γερμανίας με έναν κυβερνητικό συνασπισμό ιδεολογικά όμορων με τους Χριστιανοδημοκράτες πολιτικών σχηματισμών. Σε μία προεκλογική συγκέντρωσή της στη Λειψία η κυρία Μέρκελ έσφιξε απλά τα χέρια μερικών οπαδών της, δεν φίλησε μωράκια, ούτε έδωσε αυτόγραφα και όταν μία θαυμάστριά της από το πλήθος τής φώναξε κατενθουσιασμένη «είσαι η Σουπεργούμαν», η Αγγέλα αυτό που έκανε ήταν να «εξαφανιστεί» μέσα σ’ ένα μουσείο της ιστορικής πόλης… Η εικόνα που προσπαθεί να περάσει η ίδια στους Γερμανούς, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο είναι αυτή του αξιόπιστου ηγέτη που έχει την ικανότητα να κρατήσει σταθερό το πηδάλιο και να απομακρύνει τη χώρα της από τη θύελλα της οικονομικής ύφεσης. Στην Αμερική θα ‘χουν να λένε για την «ιστορική» ομιλία της στο Κογκρέσο τον περασμένο Νοέμβριο. Ήταν η δεύτερη ομιλία Γερμανού ηγέτη στο αμερικανικό νομοθετικό Σώμα μετά τον Κόνραντ Αντενάουερ, το 1957, μία ομιλία με προφανείς συμβολισμούς λίγο πριν τη επέτειο των 20 χρόνων από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου…

Ναμπούκο: Χρόνια τώρα οι Ευρωπαίοι -και υπό την πίεση των ΗΠΑ- σπαζοκεφαλιάζουν πώς θα μειώσουν την εξάρτησή τους από το φυσικό αέριο της Ρωσίας, γι’ αυτό και πριμοδοτούν την κατασκευή εναλλακτικών αγωγών, όπως ο Nabucco, το πράσινο φως για την κατασκευή του οποίου δόθηκε τελικά, τον Ιούλιο του 2009, στην Άγκυρα. Όμως η εξάρτηση παραμένει εξάρτηση, απλά μοιράζεται. Οι Ευρωπαίοι δεν θα φοβούνται μόνο μήπως παγώσουν εάν ξεσπάσει πάλι καυγάς μεταξύ των Ρώσων και των Ουκρανών, θα φοβούνται και την όποια αστάθεια- καθόλου απίθανη- στο Αζερμπαϊτζάν ή το Τουρκμενιστάν, με το αέριο των οποίων θα γεμίζει ο Ναβουχοδονόσορ. Αντίπαλο δέος στον αγωγό με το «βαρύ» όνομα -κατ’ άλλους πάλι συμπληρωματική λύση- είναι ο ρωσικός Southstream που σχεδιάζεται να στέλνει αέριο από τις ρωσικές ακτές του Εύξεινου Πόντου υποθαλάσσια στα Βαλκάνια. Και αυτός ο αγωγός φαίνεται πλέον να έχει πιθανότητες κατασκευής, καθώς η Τουρκία έδωσε το ΟΚ να γίνουν οι πρώτες μελέτες στα χωρικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα.

Ξεραΐλα: Στην απέραντη έρημο της Σαχάρας, εκεί που δεν υπάρχει τίποτε πέρα από ξεραΐλα, αφόρητη ζέστη την ημέρα και κρύο τη νύχτα, κάποιοι οραματίζονται να στήσουν το Desertec. Το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα παραγωγής ενέργειας από τον ήλιο όλων των εποχών, ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε από… παλαβούς επιστήμονες και το Κλαμπ της Ρώμης. 400 δισεκατομμύρια ευρώ θέλει να επενδύσει ένα κονσόρτσιουμ ευρωπαϊκών ομίλων στην Αφρική για να διασφαλίσει «καθαρή» -χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα- ενέργεια για τα νοικοκυριά της γηραιάς Ευρώπης. Το ποσό είναι αστρονομικό, οι εμπνευστές του Desertec όμως φιλοδοξούν να το βρουν από τις εμπορικές τράπεζες, αλλά και από ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, όπως η γερμανική. Εκτιμούν δε ότι ποντάρουν στην ενέργεια του μέλλοντος, καθώς ο ήλιος δεν τελειώνει ποτέ, ενώ τα αποθέματα υδρογονανθράκων είναι πεπερασμένα- και η τιμή τους ανεβοκατεβαίνει στα χρηματιστήρια του κόσμου. Επιπλέον, η τεχνολογία που θέλουν να χρησιμοποιήσουν υπάρχει ήδη. Και το ρεύμα από την έρημο θα φτάνει στις πρίζες της κοιλάδας του Ρήνου.

Όπελ: Η ίδρυση της χάνεται στα τέλη του 19ου αιώνα όταν ο κλειδαράς Άνταμ Όπελ από το Ρούσελχάιμ, μία μικρή πόλη κοντά στην Φρανκφούρτη, αποφασίζει το 1863 να ιδρύσει ένα εργοστάσιο κατασκευής ραπτομηχανών. Σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, επεκτείνει την επιχειρηματική δραστηριότητα του στην κατασκευή ποδηλάτων. Απ’ τα δίτροχα, οι πέντε κληρονόμοι γιοι του θα μεταπηδήσουν στην κατασκευή αυτοκινήτων. Συνώνυμα της γερμανικής αντίληψης περί προσιτού οικογενειακού οχήματος με επίσης προσιτό λειτουργικό κόστος και υψηλή μηχανολογική αξιοπιστία, τα αυτοκίνητα της Opel δεν έπαψαν ποτέ να είναι και εμπορικά δημοφιλή και τεχνολογικά «ενημερωμένα». Αλλά σήμερα το ιστορικό αυτό εμπορικό σήμα που εξακολουθεί να έχει ως βάση της παραγωγικής δραστηριότητάς του το Ρούσελχάιμ, έχει γίνει λάστιχο στα χέρια των Αμερικανών της «αμαρτωλής» GM στην οποία πουλήθηκε το 1929 από την οικογένεια Όπελ, έναντι 66 εκατ. δολαρίων. Με το φάντασμα της χρεωκοπίας να πλανάται πάνω από το γυάλινο πύργο της στο Ντιτρόιτ, η GM αποφάσισε στις αρχές του 2009 να ξεφορτωθεί τις ευρωπαϊκές θυγατρικές της, την Opel και τη σουηδική Saab. Το σχέδιο να πουληθεί η Opel στην καναδικών συμφερόντων Magna, είχε μάλιστα την αμέριστη υποστήριξη της κυβέρνησης Μέρκελ. Ωστόσο, στις αρχές του Νοέμβρη οι Αμερικανοί έκαναν πίσω και ακύρωσαν την πώληση σε μία απόφαση που πυροδότησε κύμα απεργιακών κινητοποιήσεων στο Ρουσελχάιμ και προκάλεσε μίνι πολιτική κρίση στο Βερολίνο. Μετά την χρηματοδότηση της τον περασμένο χρόνο με 19 δισ. δολάρια από το πακέτο σωτηρίας η GM ελέγχεται πλέον σε ποσοστό 62% από την αμερικανική κυβέρνηση. Κάποιες φήμες λένε ότι η κυβέρνηση Ομπάμα χρειάζεται την Opel κάτω από την ομπρέλα της GM. Οι Γερμανοί έχουν την τεχνογνωσία στην ανάπτυξη και κατασκευή μικρών αυτοκινήτων υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Στην παρούσα οικονομική συγκυρία και υπό τα σχέδια του προέδρου για μία λιγότερο ενεργοβόρο Αμερική, η τεχνογνωσία της «ταπεινής» Opel είναι κάτι περισσότερο από πολύτιμη για τους Αμερικανούς…

Πακιστάν: Τείνει να γίνει καθημερινότητα: δεν περνάει ημέρα που να μην πληγεί η χώρα από μια (πολύνεκρη συνήθως) βομβιστική επίθεση. Και μάλιστα επίθεση που δεν σημειώνεται σε κάποια συνοριακή περιοχή, με το Αφγανιστάν, αλλά σε πόλεις όπως η πρωτεύουσα, Ισλαμαμπάντ, η Λαχώρη ή η Πεσαβάρ… Δράστες οι Πακιστανοί Ταλιμπάν αλλά και η Αλ Κάιντα, ενώ οι ΗΠΑ δεν κρύβουν τις ανησυχίες τους για την ασφάλεια του πυρηνικού οπλοστασίου της χώρας (μαζί με την Ινδία, είναι οι δύο πυρηνικές δυνάμεις της περιοχής). Στη διάρκεια του 2009 το Πακιστάν αναδείχθηκε με σαφήνεια ως ο πιο αδύναμος κρίκος του συστήματος ασφάλειας στη νότια Ασία καθώς η διείσδυση των ακραίων ισλαμιστικών δικτύων στα κρατικά γρανάζια της χώρας είναι φανερή, ενώ η διαφθορά κάνει θραύση. Την ίδια στιγμή που οι ΗΠΑ αποφάσιζαν να στείλουν επιπλέον στρατό στο Αφγανιστάν, επιχειρούσαν, μέσω του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας Τζέιμς Τζόουνς, να διαβεβαιώσουν το Ισλαμαμπάντ ότι συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο της αφγανικής πολιτικής της Ουάσινγκτον και ότι θα εξακολουθεί να λαμβάνει την οικονομική και στρατιωτική της στήριξη. Ωστόσο το πρόβλημα του Πακιστάν είναι βαθιά πολιτικό (αφορά στην παρουσία των ακραίων ισλαμιστών) και αυτό δεν επιλύεται ούτε με δολάρια ούτε με όπλα…

Ρόμπα ξεκούμπωτη ή Μπερλουσκόνι: Μέχρι πρότινος οι… «επιδόσεις» του Ιταλού πρωθυπουργού αφορούσαν στις σχέσεις του με το ασθενές φύλο, προκαλώντας ακόμη και την οργή του Βατικανού και καταβαραθρώνοντας τη δημοτικότητά του. Αυτά ως τις 13 Δεκεμβρίου, όταν στο Μιλάνο, την ώρα που ο πρωθυπουργός μοίραζε αυτόγραφα, ο Μάσιμο Τατράλια εκσφενδόνιζε εναντίον του μια μινιατούρα του καθεδρικού ναού της πόλης, προκαλώντας του τραύματα στο πρόσωπο, τη μύτη καθώς και την απώλεια δύο δοντιών. Ο Καβαλιέρε, μπορεί να στραπατσαρίστηκε εμφανισιακά, είδε όμως τη δημοτικότητά του να ανεβαίνει στο 55%. Όμως ούτε και στον πόνο του δεν τον αφήνουν ήσυχο οι φήμες τον Καβαλιέρε: ήδη στο Διαδίκτυο χαλάει κόσμο βίντεο που «αποκαλύπτει» ότι η επίθεση εναντίον του ήταν… στημένη. Τελικά είναι να μην σου βγει το όνομα…

Σελάγια: Ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα μπορεί να παραμένει ακόμη ζητούμενο για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής ωστόσο τα μεταμοντέρνα πραξικοπήματα του 21ου αιώνα αποτελούν πια πραγματικότητα. Επτά χρόνια πριν η προσπάθεια ανατροπής του Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα απέτυχε θεαματικά μέσα σε λίγα 24ωρα. Η επιχείρηση όμως ανατροπής του εκλεγμένου προέδρου της Ονδούρας Μανουέλ Σελάγια κύλησε απολύτως ομαλά ως προς το σχέδιο. Ο στρατός εισέβαλε στο προεδρικό μέγαρο, έπιασε τον πρόεδρο με τις πιτζάμες και τον αποβίβασε σε ένα αεροπλάνο με προορισμό το εξωτερικό. Στη συνέχεια το Κογκρέσο εξέλεξε τον πρόεδρο του ως διάδοχο του. Απέμενε μόνο το ζήτημα της διεθνούς αναγνώρισης. Και εδώ οι πραξικοπηματίες γνώρισαν ίσως την πρώτη δυσάρεστη έκπληξη. Καμία από τις χώρες της περιοχής δεν φάνηκε διατεθειμένη να συνεργαστεί με τη “ντε φάκτο” κυβέρνηση με τη Βραζιλία και την Αργεντινή να πρωτοστατούν στις εκκλήσεις για αποκατάσταση του Σελάγια στην προεδρία. Οι πρόσφατες εκλογές υπό τις κάννες των όπλων και οι παραινέσεις της Ουάσιγκτον για νομιμοποίησης την νέας κατάστασης ελάχιστα έδειξαν να τις μετακινούν από τις αρχικές τους απόψεις. Έτσι το 2010 θα βρει τη Λατινική Αμερική διχασμένη όσο ποτέ άλλοτε.

Τείχος Βερολίνου: Είκοσι χρόνια μετά, τα δραματικά γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν την θεαματική πτώση του κατ’ εξοχή ψυχροπολεμικού συμβόλου στην Ευρώπη, είναι πια Ιστορία. Η επέτειος δεν ήρθε να προσθέσει στοιχεία στην ιστορική διερεύνηση ούτε να αναδείξει πτυχές των γεγονότων που ήταν άγνωστες μέχρι σήμερα. Περιείχε ως πρώτο συστατικό στοιχείο της τον συμβολισμό. Και την ανανέωση του συμβολαίου της αισιοδοξίας για μία Ευρώπη της Ένωσης (όπου επιτρέπεται μόνον η αναπόληση του δράματος της διαίρεσής της)… Η διεθνής συγκυρία στην 20ή επέτειο της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου δείχνει να χλευάζει όλες εκείνες τις ελπίδες που γεννήθηκαν πάνω στα κομμάτια του τσιμεντένιου φράκτη. Πόλεμος στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, ανισοκατανομή πλούτου με ταξικά και γεωγραφικά κριτήρια, δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, ασιατική καπιταλιστική ανάπτυξη χωρίς κανόνες εργασιακής και περιβαλλοντικής ηθικής, υπερκατανάλωση στρατιωτικών εξοπλισμών, χρήση της στρατηγικής του φόβου για τον έλεγχο των μαζών και των κοινωνικών διεκδικήσεων, ένας πύργος της Βαβέλ που λέγεται «Ε.Ε»… Όταν τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου άνοιγαν τα πρώτα περάσματα και ο κόσμος αμήχανος και μουδιασμένος περνούσε απ’ το ανατολικό στο δυτικό τμήμα, η εικόνα της Ευρώπης και του κόσμου ήταν πολύ διαφορετική απ’ ότι είναι σήμερα. Τα σύνορα των χωρών στον ευρωπαϊκό πολιτικό χάρτη άλλαξαν, ιδεολογίες και ιδεοληψίες εξαχνώθηκαν. Το ίδιο άλλαξε και η εικόνα μας για τον κόσμο. Έναν κόσμο που μοιάζει τόσο διαφορετικός και ταυτόχρονα τόσο ίδιος με το χτες…

Υγεία: Το σχέδιο μεταρρύθμισης του συστήματος υγείας ήταν η κορυφαία προεκλογική υπόσχεση του Μπάρακ Ομπάμα, αλλά και παράλληλα το μέτρο που έχει προκαλέσει την οργή των Ρεπουμπλικάνων, οι οποίοι θεωρούν ότι ουσιαστικά… αντιστρατεύεται τον αμερικανικό τρόπο ζωής, ενώ παράλληλα υπερχρεώνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Η αφετηρία των προθέσεων του νέου Αμερικανού προέδρου είναι σαφής: να αποκτήσουν όλοι οι Αμερικανοί δικαίωμα στην ασφάλιση υγείας, να περικοπούν οι σκανδαλώδεις δυνατότητες των ασφαλιστικών εταιριών να απορρίπτουν την κάλυψη ορισμένων πολιτών κ.ά. Ο Ομπάμα δεν είναι ο πρώτος που επιχειρεί κάτι τέτοιο: η τελευταία μεταρρύθμιση που προωθήθηκε για το θέμα ήταν εκείνη του Λίντον Τζόνσον στη δεκαετία του 1960 (εγκαθίδρυση συστήματος medicare). Σχετική απόπειρα του Μπιλ Κλίντον, στις αρχές της προεδρίας του, το 1993, με έντονη ανάμειξη της Χίλαρι τότε, κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία, ύστερα από τη λυσσαλέα αντίδραση των Ρεπουμπλικάνων. Και σήμερα, το Grand Old Party δηλώνει αποφασισμένο να καταρρίψει το νομοσχέδιο: «ακόμη κι αν περάσει από το Κογκρέσο, οι Αμερικανοί θα απαντήσουν στις εκλογές του 2010», είναι το σύνθημά τους. Η τελική έκβαση της αναμέτρησης θα κριθεί στις αρχές της νέας χρονιάς… Για τον Ομπάμα, που έχει επενδύσει πολλά στη μεταρρύθμιση αυτή, θα είναι η πρώτη μεγάλη επιτυχία του ή η πρώτη παταγώδης αποτυχία του…

Φτώχεια: Περισσότερα από 100 εκατομμύρια άνθρωποι προστέθηκαν φέτος στις στρατιές των πεινασμένων. Και ο συνολικός αριθμός προκαλεί ανατριχίλα, ξεπερνά πλέον το ένα δισεκατομμύριο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, η λεγόμενη “διατροφική ανασφάλεια” πλήττει σήμερα 32 χώρες στον κόσμο. Η οικονομική κρίση όμως φέρνει τον Τρίτο Κόσμο όλο και πιο κοντά στον αναπτυγμένο όσον αφορά την φτώχεια. Στις ΗΠΑ του 2009 για παράδειγμα, περισσότερα από 50 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν αυτή τη στιγμή χωρίς κοινωνική ασφάλιση με τους μακροχρόνια ανέργους να έχουν φτάσει πια τα 13 εκατομμύρια. Εικόνες που θυμίζουν ανησυχητικά το Κραχ του 1929 εμφανίζονται καθημερινά στα διεθνή ΜΜΕ. Παραγκουπόλεις και συσσίτια στις όχθες του αμερικάνικου ονείρου. Όπως υπολογίζει το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας, τουλάχιστον 30 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες λαμβάνουν σήμερα επιδόματα τροφίμων, ένα επίδομα που χορηγείται μόνο σε εκείνους που διαθέτουν ελάχιστο ή και καθόλου.

Χοίρων γρίπη: Η πρώτη πανδημία του 21ου αιώνα, η γρίπη Η1Ν1 ή γρίπη των χοίρων, όπως την είπαν στην αρχή, όταν εμφανίστηκε την άνοιξη στο Μεξικό, για την ώρα περνάει σχετικά ανώδυνα από τον πλανήτη. Τόσο στο Νότιο ημισφαίριο, όπου χτύπησε κατά τη διάρκεια του δικού μας καλοκαιριού, όσο και στο Βόρειο, όπου η επιδημία φαίνεται να κορυφώθηκε λίγο πριν από τις γιορτές, η νέα γρίπη άφησε πίσω της αναλογικά πολύ λίγα θύματα, λιγότερα από τη συνηθισμένη εποχιακή γρίπη. Η μεγάλη διαφορά της από τη γρίπη που αντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο είναι ότι αντιμετωπίστηκε ως μείζων κίνδυνος, αρχικά από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και στη συνέχεια από όλες τις κυβερνήσεις, οι οποίες παρήγγειλαν αμέσως εμβόλια για μαζικούς εμβολιασμούς- σχεδόν για το ένα τρίτο του πληθυσμού τους. Το μόνο βέβαιο στην εκπνοή της χρονιάς είναι ότι η νέα γρίπη έσωσε την κερδοφορία των φαρμακευτικών εταιρειών.

Ψωμί: Πάντα επιθυμητό, συνήθως προσιτό, ενίοτε δυσεύρετο σε περιοχές του πλανήτη που μαστίζονται από την πείνα, ακόμα και σήμερα. Στις 19 Ιουνίου 2009, ο FAO, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων, ανακοίνωσε ότι ο αριθμός των υποσιτιζόμενων ανθρώπων στον κόσμο, άγγιξε το 1 δισεκατομμύριο. Σχεδόν το 1/6 του πληθυσμού της Γης δηλαδή, στερείται βασικών διατροφικών αγαθών. Για αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι διόλου βέβαιο ότι το ψωμί θα βρίσκεται και την επόμενη ημέρα στο τραπέζι τους… Τα στοιχεία του FAO είναι ακόμα πιο ανησυχητικά. Καταγράφουν μία αριθμητική άνοδο του υποσιτιζόμενου πληθυσμού κατά 80 εκατ. σε σχέση με τα στοιχεία του 2007. Κι όλα αυτά τη στιγμή που η παγκόσμια διατροφική βιομηχανία παράγει τέτοια ποσότητα τροφίμων που αναλογικά επαρκούν για να θρέψουν 12 δισ. ανθρώπους, δηλαδή το διπλάσιο από το σημερινό πληθυσμό της Γης! Ενώ σε περιοχές του κόσμου ακόμα και το, χαμηλής θερμιδικής αξίας απλό ψωμί, ενδεχομένως να θεωρείται είδος πολυτέλειας, στον ανεπτυγμένο κόσμο η σπατάλη τροφίμων παίρνει διαστάσεις φαινομένου του θερμοκηπίου… Έρευνα του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, δείχνει ότι σχεδόν η μισή ποσότητα τροφίμων που παράγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν καταναλώνεται ποτέ! Ένα μέσο νοικοκυριό στην Αμερική πετά στα σκουπίδια περίπου το 14% των τροφίμων που αγοράζει απ’ το σούπερ μάρκετ. Μάλιστα, στο 15% εξ αυτών δεν ανοίχτηκαν καν οι συσκευασίες αν και δεν παρήλθε η ημερομηνία λήξης. Κάθε χρόνο μία μέση αμερικανική οικογένεια πετά στα σκουπίδια 600 δολάρια σε τρόφιμα που αγόρασε άλλα δεν κατανάλωσε, κρέας, φρούτα, λαχανικά και δημητριακά. Σ’ έναν κόσμο ενεργειακά απαιτητικό, εξαρτημένο απ’ τα ορυκτά καύσιμα, στο έλεος της κλιματικής αλλαγής, η διατροφική ασφάλεια πέρα από διαχρονικό ηθικό ζήτημα, ανάγεται συν το χρόνω, σε μείζον στρατηγικό ζητούμενο…

Ώρα Κίνας: Έχει σημάνει προ πολλού… Ωστόσο, η χρονιά που πέρασε ήταν ιδιαιτέρως σημαντική για τον ασιατικό γίγαντα. Από τη μία εδραίωσε τον ρυθμιστικό ρόλο του στο διπλωματικό και ενεργειακό πεδίο από την άλλη, απέδειξε την αντοχή του «κόκκινου» καπιταλισμού στη δοκιμασία της ύφεσης. Παρά τη δεινή οικονομική κατάσταση διεθνώς, ο ρυθμός ανάπτυξης της κινέζικης οικονομίας τη χρονιά που πέρασε, υπολογίζεται να αγγίξει το 8%. Ωστόσο, ο πλούτος που παράγει η κινεζικός καπιταλισμός συνεχίζει να κατανέμεται «ασύμμετρα», διευρύνοντας το ταξικό χάσμα στη χώρα. Το μέσο κατά κεφαλή εισόδημα με ονομαστική τιμή που μόλις ξεπερνά τα 3.000 δολάρια, αντιστοιχεί σε τριτοκοσμικές χώρες. Κι όμως, οι δισεκατομμυριούχοι πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς! Μέσα στο 2009, 320.000 χιλιάδες Κινέζοι αύξησαν την προσωπική περιουσία τους στα 10 εκατ. γουάν, σχεδόν 1,46 δισ. δολάρια. Σε σχέση με το 2008, ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει αύξηση 6%. Ο πλούτος για την Κίνα μπορεί να είναι ευλογία, μπορεί όμως να είναι και κατάρα… Η κοινωνική αναταραχή και η εγκληματικότητα αυξάνονται ανησυχητικά παρά την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και τον πολλαπλασιασμό των θέσεων εργασίας. Η Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών σε πρόσφατη έκθεσή της επισημαίνει ότι βαθιά δυσαρέσκεια έχει συσσωρευτεί σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες στη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών από τις αδικίες και την κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους κυβερνητικών αξιωματούχων διαφόρων επιπέδων. Παράλληλα, η εγκληματικότητα στη διάρκεια του 2009 έσπασε και νέο ρεκόρ με περισσότερες από 4 εκατ. εγκληματικές υποθέσεις που αντιστοιχούν σε αύξηση 15% σε σχέση με το 2008…

 

Τα πρόσωπα που σφράγισαν το 2009

ΜΠ. ΟΜΠΑΜΑ, Σ. ΜΠΕΡΛΟΥΣΚΟΝΙ, Χ. ΒΑΝΡΟΜΠΑΪ, ΣΤΕΦΕΝΙΜΕΓΕΡ, ΜΠΙΓΙΟΝΣΕ, Γ. ΜΠΟΛΤ, Μ. ΤΖΑΚΣΟΝ

Μετά τα «πέτρινα χρόνια» της προεδρίας Μπους, οι ΗΠΑ εξέλεξαν επιτέλους έναν πλανητάρχη τον οποίο θα εξέλεγε και ο υπόλοιπος πλανήτης αν ψήφιζε στις αμερικανικές εκλογές- τον Μπαράκ Ομπάμα. Αυτό και μόνο κάνει τοννέο πρόεδρο της Αμερικής, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 20 Ιανουαρίου 2009, κορυφαία προσωπικότητα της χρονιάς που τελειώνει.

• ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

Διαβάστε Επίσης

ΜΑΪΚΛ ΤΖΑΚΣΟΝ Ο βασιλιάς ανέβηκε ξανά στον θρόνο του μετά θάνατον

ΜΠΙΓΙΟΝΣΕ ΝΟΟΥΛΣ Το κορίτσι από το Τέξας που έγινε εθνική σταρ της Αμερικής

ΓΙΟΥΣΕΪΝ ΜΠΟΛΤ Ο Τζαμαϊκανός που τρέχει όλο και πιο γρήγορα

ΣΤΕΦΕΝΙ ΜΕΓΕΡ Η 36χρονη Αμερικανίδα με τη λάμψη του βρικόλακα

ΧΕΡΜΑΝ ΒΑΝ ΡΟΜΠΑΪ Ο «άχρωμος» Βέλγος που ανέλαβε τα ηνία της Ευρώπης

ΣΙΛΒΙΟ ΜΠΕΡΛΟΥΣΚΟΝΙ Τα σκάνδαλα ροκανίζουν την εξουσία τού Καβαλιέρε

ΜΠΑΡΑΚ ΟΜΠΑΜΑ Αντιμέτωπος με τις προσδοκίες του πλανήτη

 

2009: Η χρονιά της οικονομικής κρίσης

• 2009. Ενα έτος που θα το θυμόμαστε για τον Ομπάμα και την ύφεση

Η χρονιά που φεύγει σημαδεύτηκε από την ύφεση της οικονομίας, με τα καταστρεπτικά αποτελέσματά της να μας συντροφεύουν και το νέο έτος. Η αύξηση της ανεργίας, η συμπίεση των εισοδημάτων, η ανασφάλεια ήρθαν για να μείνουν μαζί μας απρόσκλητα, σαν τη γρίπη.

Η κρίση προκάλεσε την πτώχευση της Ισλανδίας και την κατάρρευση της κυβέρνησης για να ακολουθήσει χιονοστιβάδα αλλαγών στην Ευρώπη, με θύματα όσους κυβερνώντες -πλην Μέρκελ- δοκίμασαν την τύχη τους στις κάλπες. Οι εκλογές του Ευρωκοινοβουλίου με το ρεκόρ αποχής έφεραν στην επιφάνεια το δημοκρατικό έλλειμμα της Ευρώπης, που δοκιμάστηκε από την τραγική τσεχική προεδρία και ο κύκλος έκλεισε με την εφαρμογή της συνθήκης της Λισαβώνας. Τώρα η Ευρώπη έχει διεύθυνση και τηλέφωνο, όμως μάλλον δεν έχει λεφτά για να πληρώσει τον λογαριασμό.

Ανθρωπος της χρονιάς, ο Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος ανέλαβε τον Ιανουάριο την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών και λίγους μήνες μετά κέρδισε ένα Νόμπελ ειρήνης που έμοιασε σαν προεξοφλημένη απόδοση στο χρηματιστήριο. Ο δημοφιλής στο παγκόσμιο χωριό πρόεδρος έσωσε την αμερικανική οικονομία τυπώνοντας φρέσκο χρήμα και άλλαξε την εικόνα της χώρας του στο εξωτερικό, μετά από οκτώ καταστροφικά χρόνια προεδρίας Τζορτζ Μπους.

Κατά τα άλλα, «business as usual». Το Μεσανατολικό συνέχισε να είναι ανοιχτή πληγή, οι Ιρανοί παίζουν τη γάτα με το ποντίκι για τα πυρηνικά, οι ταλιμπάν βλέπουν το Βιετνάμ σε ριμέικ, οι Αφρικανοί πεινάνε και το κλίμα της Γης αλλάζει.

Το περιβάλλον, η μετανάστευση αλλά και το οργανωμένο έγκλημα, ως παγκόσμιες προκλήσεις, μόλις αναδεικνύονται, με τον ρατσισμό και την ισλαμοφοβία να κερδίζουν έδαφος, δίπλα στην υποχώρηση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων που θεωρούσαμε δεδομένα.

Νέες παγκόσμιες δυνάμεις αναδύθηκαν, με την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και την Τουρκία να διεκδικούν μεγαλύτερο ρόλο, σε έναν κόσμο όλο και πιο αβέβαιο και σύνθετο. Το 2009 ήταν αναμφισβήτητα χειρότερο από το 2008, αλλά δεν πρέπει να είμαστε απαισιόδοξοι στην κριτική μας, καθώς μπορεί άνετα να αποδειχθεί πολύ καλύτερο από το 2010.

• ΓΙΑ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ: ΝΙΚΟΛΑΣ ΖΗΡΓΑΝΟΣ, ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΤΖΟΥ, ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΦΑΚΑΤΣΕΛΗΣ.

20-21

Γεγονότα της χρονιάς που πέρασε

22-27

Οι πρωταγωνιστές

28-29

Επισκόπηση της 10ετίας

2009

• Στα ίχνη του Μπους

Βαφτίστηκε «πόλεμος του Ομπάμα».

Αν και δεν τον ξεκίνησε ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά τον παρέλαβε από τον Τζορτζ Μπους, ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν αποδείχθηκε αντάξιος με εκείνον του προκατόχου του. Στις αρχές Δεκεμβρίου ο Ομπάμα έστειλε ακόμη 30.000 αμερικανούς πεζοναύτες οι οποίοι προστίθενται στους 71.000 συναδέλφους τους που δρουν στο Αφγανιστάν. Για να κατευνάσει τις αντιδράσεις στις ΗΠΑ για τον πόλεμο αυτό, ο Ομπάμα υποσχέθηκε σταδιακή αποχώρηση από το καλοκαίρι του 2011.

• Πυρηνικό καζάνι

Η κλιμάκωση της «πυρηνικής κρίσης» του Ιράν και η επίμονη προσπάθεια της εσωτερικής αντιπολίτευσης να διευρύνει τον κύκλο πολιτικής αστάθειας στη χώρα κάνουν πολλούς να μιλούν για επανάληψη του ιρακινού σεναρίου.

Ενώ η Τεχεράνη δηλώνει έτοιμη να συμφωνήσει σε σχέδιο εμπλουτισμού του ουρανίου της στο εξωτερικό, για ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, «διαρροές» στον δυτικό τύπο αποκαλύπτουν έγγραφα περί δοκιμών πυρηνικών όπλων στο Ιράν. Η ιρανική κυβέρνηση καταγγέλλει τις διαρροές και η αντιπολίτευση καλεί τον λαό σε μεγαλύτερες κινητοποιήσεις κατά της κυβέρνησης Αχμαντινετζάντ.

• Ενα πραξικόπημα από τα παλιά

Σκηνές από ένα μαύρο παρελθόν αναβίωσαν φέτος στην Ονδούρα με το πραξικόπημα κατά του προέδρου Μανουέλ Σελάγια.

Η ανατροπή του νόμιμα εκλεγμένου προέδρου καταδικάστηκε από τη διεθνή κοινότητα -και τις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις και οι διεθνείς διαμεσολαβήσεις που ακολούθησαν δεν οδήγησαν στην αποκατάσταση της νομιμότητας, αλλά σε εκλογές-παρωδία, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του Σελάγια, οι οποίοι και απείχαν. Κι ενώ η Ονδούρα προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές της, ένα ερώτημα πλανάται στην ευρύτερη περιοχή: έχει κανένας άλλος σειρά;

• Ισλαμοφοβία

Τέσσερα χρόνια μετά τα περίφημα σκίτσα του Μωάμεθ, το δημοψήφισμα στην Ελβετία για τους μιναρέδες πυροδότησε θύελλα αντιδράσεων στην Ευρώπη και στο μουσουλμανικό κόσμο.

Μουσουλμανικές χώρες, από τη μια μεριά, απειλούν την Ελβετία με μποϊκοτάζ, ευρωπαίοι πολιτικοί και διανοούμενοι, από την άλλη, καταγγέλλουν τους Ελβετούς για ισλαμοφοβία. Την ίδια στιγμή, πάντως, ορισμένα γκάλοπ σε χώρες όπως η Γαλλία δείχνουν ότι κι εκεί ο κόσμος θα ψήφιζε κατά της ανέγερσης νέων μιναρέδων.

• Ταραχές στην Κίνα

Μετά το Θιβέτ το 2008, ήρθε η σειρά των μουσουλμάνων Ουιγούρων στην επαρχία του Ξινγιάνγκ, οι οποίοι επίσης διεκδικούν ανεξαρτησία, να ξεσηκωθούν κατά των Κινέζων.

Τα βίαια επεισόδια του περασμένου Ιουλίου άφησαν πίσω τους εκατοντάδες νεκρούς και άγνωστο αριθμό συλλήψεων. Αφορμή, ένα εργατικό ατύχημα. Αιτία, η καταπίεση της εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας των Ουιγούρων και η αλλοίωση της εθνογραφικής σύστασης του τόπου τους από τη μαζική μετανάστευση των Χαν, οι οποίοι έχουν γίνει τα «μεγάλα αφεντικά».

• Στρατός, Ισλάμ και στη μέση οι Κούρδοι

Στο κρισιμότερο σημείο των τελευταίων ετών βρέθηκε το 2009 η μάχη εξουσίας ανάμεσα στο πολιτικό Ισλάμ και το κοσμικό κατεστημένο στην Τουρκία.

Στη μάχη αυτή, το κουρδικό ζήτημα αναδεικνύεται κομβικός παράγοντας, καθώς το δικαστικό «βαθύ κράτος» προχώρησε στην απαγόρευση της δραστηριότητας του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Κοινωνίας, με αποτέλεσμα να οδηγήσει σε ναυάγιο την πολυδιαφημισμένη και φιλόδοξη «κουρδική πρωτοβουλία» της ισλαμικής κυβέρνησης Ερντογάν. Η εξέλιξη αυτή σημειώθηκε τη στιγμή που το στρατιωτικό παρακράτος είχε στριμωχτεί απελπιστικά με τη δίκη της Εργκένεκον.

• Απόβαση στην Αφρική

Το 2009 οι ΗΠΑ ολοκλήρωσαν το δίκτυο στρατηγικής γεωπολιτικής διοίκησης του πλανήτη, με την ενεργοποίηση της AFRICOM, της στρατιωτικής διοίκησης Αφρικής.

Μαζί με τις υπόλοιπες έξι στρατιωτικές διοικήσεις που κατανέμουν τον αμερικανικό στρατηγικό σχεδιασμό σε ζώνες ευθύνης ανά τον πλανήτη (Β. και Ν. Αμερικής, Ειρηνικού, Ευρώπης, Μ. Ανατολής και Ασίας) η Ουάσιγκτον απάλλαξε πλέον την ευρωπαϊκή διοίκηση από το καθήκον να ρυθμίζει και τις στρατιωτικές της σχέσεις με 40 αφρικανικές χώρες, ρόλο που ανέλαβε η AFRICOM. Ο πρόεδρος Ομπάμα προώθησε κι εδώ τον μιλιταριστικό σχεδιασμό του προκατόχου του, εγκρίνοντας με προσαύξηση 300% τον στρατιωτικό προϋπολογισμό για τις ανάγκες της αφρικανικής διοίκησης.

• Εγκλιμα

Το 2009 δεν θα μπορούσε να κλείσει με χειρότερο τρόπο τα περιβαλλοντικά ζητήματα που κληρονόμησε και τώρα κληροδοτεί: η πολυσυζητημένη διεθνής σύνοδος της Κοπεγχάγης δεν κατάφερε να καταλήξει σε συμφωνία που θα δέσμευε τις 193 χώρες που συμμετείχαν να υιοθετήσουν πολιτικές φιλικές προς το περιβάλλον.

Διανθισμένη με οικολογικά χάπενινγκ και μαχητικές διαδηλώσεις, με αντιδημοκρατικές προληπτικές συλλήψεις και με κραυγαλέες αντιθέσεις μεταξύ των συνέδρων, η διάσκεψη της Κοπεγχάγης ήταν μία ακόμη απόδειξη του πολιτικού στρουθοκαμηλισμού που ταλανίζει τις κυβερνήσεις των κρατών του κόσμου.

• Ο πόλεμος για τα ναρκωτικά

Μετά την Κολομβία, το νέο επίκεντρο του «πολέμου κατά των ναρκωτικών» βρίσκεται στο Μεξικό.

Το 2009 είδε την κορύφωση της βίας με καθημερινές ανταλλαγές πυροβολισμών, απαγωγές και δολοφονίες. Στις 14.000 συνολικά ανέρχονται τα θύματα των τελευταίων τριών ετών, αφότου ο πρόεδρος Φελίπε Καλδερόν κήρυξε τον πόλεμο στους ναρκέμπορους. Ο Αρτούρο Μπελτράν Λέιβα, ένας από τους πλέον καταζητούμενους λαθρεμπόρους, δολοφονήθηκε από τις αρχές λίγο πριν τα Χριστούγεννα.

• Οι ευρωκάλπες της αδιαφορίας

Νικήτρια από την ευρωκάλπη ανακηρύχθηκε μία ακόμα φορά η αποχή, η οποία φέτος σημείωσε ιστορικό ρεκόρ.

Με την κεντροδεξιά πρώτη δύναμη και μια συρρικνωμένη κεντροαριστερά, η Ε.Ε. επανεξέλεξε για πρόεδρο στην Κομισιόν τον μέτριο Μπαρόζο και, αφού εισέπραξε το πολυπόθητο «ναι» από την Ιρλανδία και κατόπιν από την Τσεχία, θέτει σε εφαρμογή την περίφημη Συνθήκη της Λισαβόνας, που υποτίθεται ότι θα οδηγήσει στην ολοκλήρωσή της. Η Ενωμένη Ευρώπη προχωρεί, αν και, όπως φαίνεται, ερήμην των ευρωπαίων πολιτών.

2009

ΠΡΟΣΩΠΑ της χρονιάς που πέρασε

ΛΟΥΙΣ ΙΝΑΣΙΟ ΛΟΥΛΑ

• Με δύναμη από τη Βραζιλία

«Η Βραζιλία μπορεί και πρέπει να γίνει μια από τις υπερδυνάμεις του 21ου αιώνα», είπε φέτος ο Λουίς Ινάσιο Λούλα Ντα Σίλβα.

Πολύπλευρη εξωτερική πολιτική, διαμεσολαβήσεις σε διεθνείς κρίσεις, διαπραγματεύσεις για κολοσσιαίους εξοπλισμούς, Ρίο ολυμπιακή πόλη 2016, συμμαχίες ακόμα και με αμφιλεγόμενους ηγέτες όπως ο ιρανός πρόεδρος Αχμαντινετζάντ… ο βραζιλιάνος πρόεδρος δεν έχασε ευκαιρία για να αναδείξει τη χώρα του σε πρώτο πλάνο, συνδυάζοντας την εξωτερική πολιτική με σημαντικά κοινωνικά προγράμματα στο εσωτερικό. Σε ένα χρόνο θα παραδώσει τη σκυτάλη, καθώς δεν έχει δικαίωμα για τρίτη θητεία. Το στίγμα του όμως στη χώρα θα μείνει ανεξίτηλο.

ΑΓΚΕΛΑ ΜΕΡΚΕΛ

• Η δημοφιλής καγκελάριος

Η Αγκελα Μέρκελ έχει κάθε λόγο να χαίρεται.

Η πρώτη γυναίκα καγκελάριος και πρώτη πολιτικός από την πρώην Ανατολική Γερμανία που αναλαμβάνει αυτό το αξίωμα, γιόρτασε τα 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους με μια νέα εκλογική νίκη και μεγάλη δημοτικότητα εντός κι εκτός συνόρων. «Η Μέρκελ ξέρει τι κάνει κι αυτό της το αναγνωρίζουν οι Γερμανοί», σχολιάζουν οι αναλυτές. Θα λένε άραγε το ίδιο και ύστερα από κάποιο διάστημα, όταν η καγκελάριος θα ηγηθεί του σκληρού νεοφιλελεύθερου προγράμματος που προωθεί ο νέος δεξιός κυβερνητικός συνασπισμός;

ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΠΟΥΤΙΝ

• Ο προεδρεύων πρωθυπουργός

Αν και… εξοστρακισμένος στην πρωθυπουργία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν παρέμεινε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, κυρίως λόγω των δυναμικών παρεμβάσεών του στα διεθνή ζητήματα.

Στη διμερή κρίση με την Ουκρανία, που οδήγησε στη διακοπή της παροχής ρωσικού φυσικού αερίου προς αυτήν, ο Πούτιν δήλωσε ότι η Ουκρανία κυβερνάται από εγκληματίες, ανίκανους να λύσουν τα οικονομικά της προβλήματα.

ΜΟΥΑΜΑΡ ΚΑΝΤΑΦΙ

• Και βασιλιάς και ιμάμης

Υστερα από πολλά χρόνια στο περιθώριο της διεθνούς επικαιρότητας, ο ηγέτης της Λιβύης Μουάμαρ Καντάφι επέστρεψε το 2009… θριαμβευτικά: αυτοανακηρυσσόμενος «βασιλεύς των βασιλέων της Αφρικής και ιμάμης όλων των μουσουλμάνων» ανέλαβε τον Φεβρουάριο την προεδρία της Αφρικανικής Ενωσης, διακηρύσσοντας ότι θα δημιουργήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αφρικής.

Τον Σεπτέμβριο, πρότεινε μαζί με τον Ουγκο Τσάβες τη σύμπηξη κοινού λατινοαμερικανικού-αφρικανικού αντιιμπεριαλιστικού μετώπου και τη δημιουργία Οργανισμού Νοτιοατλαντικού Συμφώνου ως αντίβαρο στο ΝΑΤΟ.

• Ομπάμα: Ο πλανητάρχης της προσδοκίας

Ο πρώτος έγχρωμος πρόεδρος των ΗΠΑ δημιούργησε τόσες προσδοκίες ώστε να βραβευθεί με Νόμπελ Ειρήνης όχι για το έργο του, αλλά για τις υποσχέσεις του.

Ο Μπαράκ Ομπάμα σημείωσε αναμφισβήτητα ρήξη με την περίοδο Μπους σε πολλά επίπεδα, κυρίως στο συμβολικό. «Ειρηνοποιός» στο εξωτερικό, όχι όμως τόσο ώστε να μην κλιμακώνει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, μεταρρυθμιστής στο εσωτερικό, αν και όχι τόσο θαρραλέος όσο θα περίμεναν οι πιο προοδευτικοί υποστηρικτές του. Ο οραματιστής του χθες παραχωρεί τη θέση του σε έναν μετριοπαθή πολιτικό που μαθαίνει σιγά σιγά τα όριά του. Στο ενθουσιώδες προεκλογικό σύνθημα έχει προστεθεί ένα ερωτηματικό: ναι, μπορούμε; Και, κυρίως, θέλουμε;

ΣΙΛΒΙΟ ΜΠΕΡΛΟΥΣΚΟΝΙ

• Υπεράνω όλων

Σεξ, ψέματα, βιντεοταινίες, διαζύγια, χρήμα…

Ο βίος και η πολιτεία του ιταλού πρωθυπουργού παραπέμπει σε σενάριο κακόγουστης σαπουνόπερας με φασίζουσα χροιά. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι δηλώνει υπεράνω θεσμών και νόμων, τους οποίους αλλάζει όταν δεν τον εξυπηρετούν. Εκεί που δέχεται βέλη από παντού, εκείνος με ταλέντο ταχυδακτυλουργού χρησιμοποιεί προς όφελός του τις πιο δυσάρεστες καταστάσεις, από τον πολύνεκρο σεισμό στην Λ’ Ακουιλα μέχρι την εναντίον του επίθεση, η οποία εκτόξευσε τη δημοτικότητά του ξανά στα ύψη. Ο tempora, ο mores, που θα έλεγαν και οι αρχαίοι του πρόγονοι…

ΝΕΤΑΝΙΑΧΟΥ – ΛΙΜΠΕΡΜΑΝ

• Το δίδυμο… που σκοτώνει

Ο Μπένιαμιν Νετανιάχου, ηγέτης του δεξιού κόμματος Λικούντ, επέστρεψε στον πρωθυπουργικό θώκο του Ισραήλ συνάπτοντας συνασπισμό με τον υπερεθνικιστή Αβίγκντορ Λίμπερμαν.

Η τοποθέτηση του Λίμπερμαν στην θέση του υπουργού Εξωτερικών είχε επιπτώσεις στις διεθνείς σχέσεις του Ισραήλ

ΓΙΟΥΚΙΟ ΧΑΤΟΓΙΑΜΑ

• Ο Ιάπων «ΕΤ»

Γνωστός ως «ΕΤ» ή «Alien», λόγω της κατατομής του προσώπου του και του εκκεντρικού του στιλ, ο Γιούκιο Χατογιάμα εκλέχτηκε πρωθυπουργός της Ιαπωνίας τον Αύγουστο.

Η εκλογή του με το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα έβαλε τέλος στην επί πενήντα χρόνια πολιτική μονοκρατορία των Φιλελεύθερων. Μετά τη νίκη του είπε ότι έχει τελειώσει η αμερικανική επικυριαρχία στη διεθνή σκηνή, ότι η Ιαπωνία θα στραφεί προς την Ασία και ότι θα επανεξεταστεί η παρουσία των αμερικανών στρατιωτών στην χώρα του.

ΜΑΧΜΟΥΝΤ ΑΧΜΑΝΤΙΝΕΤΖΑΝΤ

• Ο σκληρός

Στις πρώτες γραμμές της διεθνούς επικαιρότητας και το 2009, ο πρόεδρος του Ιράν Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ υπήρξε ανυποχώρητος στο πυρηνικό του πρόγραμμα και παρέμεινε σκληρός στην άσκηση της εσωτερικής του πολιτικής ερχόμενος σε μετωπική ρήξη με τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Η επανεκλογή του στην προεδρία τον Ιούνιο αμφισβητήθηκε από την αντιπολίτευση και προκάλεσε μεγάλες κινητοποιήσεις. Υπέρ του τάχθηκε ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.

ΜΠΕΡΝΑΡΝΤ ΜΑΝΤΟΦ

• Ο απατεώνας

Ο μεγαλοαπατεώνας Μπέρναρντ Μάντοφ, ένα από τα πρόσωπα που σηματοδοτούν την οικονομική φούσκα, κατόρθωσε να σημαδέψει και την περυσινή και τη φετινή χρονιά, τη μία φορά με την αποκάλυψη της κολοσσιαίας απάτης του, την άλλη με την καταδίκη του.

Ο πρώην πρόεδρος του Nasdaq που καταχράστηκε τα χρήματα χιλιάδων καταθετών, ίσως να θεωρούνταν ακόμα πρότυπο επιτυχημένου καπιταλιστή, αν η οικονομική κρίση δεν έφερνε τα πάνω κάτω. Καταδικάστηκε σε 150 χρόνια φυλακή.

2000- 2009

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ της δεκαετίας

• Μία ημερομηνία που μας στοίχειωσε

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου άλλαξαν την παγκόσμια πολιτική σκηνή.

Ο διαβόητος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας του Μπους και των πρόθυμων συμμάχων του ξεκίνησε από το βομβαρδισμό και την κατοχή του Αφγανιστάν, που συνεχίζεται έως σήμερα και έφερε καταστολή, περιορισμό των ατομικών ελευθεριών, απαγωγές, παράνομες μεταγωγές της CIA, μυστικές φυλακές με κρατούμενους φαντάσματα, βασανιστήρια, κολαστήρια σαν το Γουαντάναμο, δαιμονοποίηση του Ισλάμ. Ο κόσμος έγινε πιο ανασφαλής με τον Μπιν Λάντεν αλώβητο και την Αλ Κάιντα και τα παρακλάδια της να χτυπούν το Μπαλί, τη Μαδρίτη, το Λονδίνο ή τη Βομβάη.

• Ο παρ’ ολίγον ψυχρός πόλεμος

Ο αιώνας ανατέλλει με την άνοδο στην εξουσία του Τζορτζ Μπους .

Μαζί με την παρέα των νεοσυντηρητικών γερακιών του θα δείξουν στην ανθρωπότητα το πιο αλλοπρόσαλλο, άφρον και θανάσιμο πρόσωπο των ΗΠΑ. Την ίδια χρονιά στη Ρωσία ο Βλαντιμίρ Πούτιν κερδίζει τις εκλογές και με τίμημα τις διώξεις κατά των αντιπάλων του καταφέρνει να δώσει ξανά στη Ρωσία τη χαμένη της αίγλη, ανορθώνοντας την οικονομία της και καθιστώντας την ισχυρό παίκτη στη διεθνή σκακιέρα. Ο νέος ψυχρός πόλεμος για τον οποίο μίλησαν πολλοί δεν ήρθε και οι δύο υπερδυνάμεις συμφώνησαν στον περιορισμό των πυρηνικών όπλων.

• Φρίκη χωρίς τέλος

Τον Μάρτιο, Μπους και Μπλερ ξεκινούν αιματηρό πόλεμο κατά του Ιράκ με πρόφαση την «ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής», που αποδείχθηκαν ανύπαρκτα.

Επειτα από έξι χρόνια, ένα έμμεσο κόστος που ίσως ξεπεράσει τα 3 δισ. δολάρια, περισσότερους από 100.000 ιρακινούς και 5.288 αμερικανούς στρατιώτες νεκρούς, εκατομμύρια πρόσφυγες, χιλιάδες κρατούμενους, μια χώρα κατεστραμμένη, τη διαφθορά να καλπάζει και τη δημοκρατία να είναι ένα από τα πολλά ελλείμματα προς κάλυψη, το Ιράκ συνεχίζει να πλήττεται από βομβιστικές επιθέσεις, καταδεικνύοντας πόσο επισφαλής είναι η κατάσταση.

• Ενα διεθνές δικαστήριο περιορισμένης ευθύνης

Τίθεται σε ισχύ το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, δίχως τη συμμετοχή ΗΠΑ, Ρωσίας κι άλλων μεγάλων δυνάμεων που αρνούνται να συνυπογράψουν φοβούμενες μη βρεθούν οι ηγέτες της στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Εκτοτε έχει ανοίξει μόνο τέσσερις υποθέσεις (όλες για αφρικανικές χώρες) με σημαντικότερη εκείνη στο Νταρφούρ του Σουδάν όπου 400.000 έχουν χάσει τη ζωή τους στη μεγαλύτερη ανθρωπιστική τραγωδία της εποχής. Η Ευρώπη, που με άλλες δυνάμεις θα μπορούσε να την αποτρέψει, μετά την εισαγωγή του ευρώ το 2002, ήταν απασχολημένη με την ολοκλήρωση της Ε.Ε.

• Η φύση μάς έδειξε τη δύναμή της

Η ανθρωπότητα γνωρίζει τη μεγαλύτερη απώλεια ανθρώπινων ζωών από φυσική καταστροφή.

Το τσουνάμι, μετά τον ισχυρό σεισμό στον Ινδικό ωκεανό σκότωσε περισσότερους από 200.000 ανθρώπους. Οι φυσικές καταστροφές σημάδεψαν τη νέα δεκαετία από τις απαρχές της με τις πλημμύρες που άφησαν άστεγους ένα εκατομμύριο ανθρώπους στην Αφρική και συνεχίστηκαν σε όλη της τη διάρκεια με τον καύσωνα 2003 να σκοτώνει 38.000 Ευρωπαίους, τον τυφώνα «Κατρίνα» να ισοπεδώνει τη Νέα Ορλέανη, τον κυκλώνα «Ναργκίς» να σκοτώνει 148.000 νεκρούς στην Μιανμάρ.

• Κλίνατε επ’ αριστερά

Η εκλογή του Εβο Μοράλες στη Βολιβία, του πρώτου ιθαγενούς προέδρου, σηματοδοτεί την στροφή της προς τα αριστερά.

Η αλλαγή που είχε το 2000 ξεκινήσει με την επανεκλογή του Τσάβες στη Βενεζουέλα και του Λούλα το 2002 βάθυνε φέρνοντας τα επόμενα χρόνια στην εξουσία ένα ευρύ φάσμα αριστερών και κεντροαριστερών ηγετών σε Ισημερινό, Νικαράγουα, Παραγουάη, Ουρουγουάη, Ελ Σαλβαδόρ, Χιλή και Αργεντινή. Η Λατινική Αμερική διεκδίκησε την οριστική της ανεξαρτησία από την «αυτοκρατορία», υιοθετώντας νέους περιφερειακούς θεσμούς που προωθούν την κοινή οικονομική και στρατιωτική ισχύ.

• Βομβαρδισμοί με άλλοθι τη Χαμάς

Η εκλογική νίκη της Χαμάς πυροδότησε τους φόβους της Δύσης, παρότι ήταν οι δικοί της πόλεμοι και η απροθυμία της να επιβάλει το παλαιστινιακό κράτος που έκρινε τις εκλογές.

Μάταιος ο αδελφοκτόνος πόλεμος Χαμάς – Φατάχ, αφού ενώ χτιζόταν το περίφημο Τείχος, ο «οδικός χάρτης», εγκαταλείφθηκε. Ο πόλεμος του Ισραήλ στο Λίβανο και ο αποκλεισμός της Γάζας, που πέρσι βομβαρδίστηκε σήμανε την απόλυτη οπισθοχώρηση στο Μεσανατολικό.

• «Φούσκες» και κρίση

Η φούσκα των στεγαστικών δανείων στην Αμερική συμπαρέσυρε κυκεώνα ομολόγων, τιτλοποιήσεων και τοξικών χρηματιστηριακών προϊόντων που οδήγησαν έναν χρόνο αργότερα σε κατάρρευση τραπεζικών κολοσσών σαν την Lehman Brothers, παγκόσμια οικονομική κρίση, ύφεση και τεράστια ανεργία.

CEO, managers, golden boys κατέδειξαν ακούσια τις συνέπειες της απουσίας ρυθμιστικών μηχανισμών και της ανεξέλεγκτης ροής διεθνών κεφαλαίων. Η κρίση στις χρηματοπιστωτικές αγορές επισκίασε την παγκόσμια επισιτιστική κρίση, που οδήγησε στην πείνα συνολικά 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους.

• Τυφώνας Ομπάμα

Οι συνέπειες του πολέμου στο Ιράκ αλλά και της οικονομικής κρίσης συνέβαλαν καθοριστικά στην εκλογική νίκη του Μπαράκ Ομπάμα, του πρώτου αφροαμερικανού προέδρου των ΗΠΑ.

Εγκατέλειψε τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, δήλωσε πως δεν θα επιχειρήσουν να ξανακυβερνήσουν μόνες οι ΗΠΑ τον κόσμο, και φαίνεται πρόθυμος να υιοθετήσει κάποιες κοινωνικές πολιτικές. Αγνωστο, ωστόσο, αν θα βάλει ταφόπλακα στις πρακτικές της προηγούμενης δεκαετίας. Προς το παρόν, μεταφέρει τον πόλεμο από το Ιράκ στο Αφγανιστάν και ανακαλύπτει την ισχύ των αμερικανικών κύκλων εξουσίας.

• Η διάψευση των ελπίδων

Η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης ανέδειξε το κλίμα στο μεγάλο χαμένο μιας δεκαετίας που υπήρξε η θερμότερη όλων των εποχών, με τη θερμοκρασία να έχει ανέβει κατά 0,3 βαθμούς. Σαν οι ηγέτες μας να είναι ανίκανοι να στρέψουν το βλέμμα τους εκεί όπου γεννιούνται τα προβλήματα Είναι τουλάχιστον παρήγορο ότι αυτή η περίοδος έκλεισε με τη μεγαλύτερη ολική έκλειψη ηλίου του 21ου αιώνα: μπορούμε να ελπίζουμε ότι το μέλλον θα είναι πιο φωτεινό.

• Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009