Ανδρέας Παπανδρέου (1959 – 1967)

• Του Θανου Bερεμη*Η Καθημερινή, 23/9/2012

Πέρασαν δεκαέξι χρόνια από την αποδημία του Ανδρέα Παπανδρέου και η θητεία του στην εξουσία μνημονεύεται ως περίοδος παχέων αγελάδων. Η κρίση που πλήττει τη χώρα, ωστόσο, έφερε στην επιφάνεια τις αμετροέπειες και την απρονοησία εκείνης της εποχής που υπονόμευσαν τους θεσμούς και την οικονομία με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στα σημερινά μας προβλήματα. Το ενδιαφέρον για την παθογένεια του συστήματος και η ιδιαίτερη συνεισφορά του Παπανδρέου στην εκτράχυνσή του, δεν βρήκαν ακόμα τους ιστορικούς που θα επιχειρήσουν τεκμηριωμένη ερμηνεία. Η βιογραφία του Stan Draenos, Andreas Papandreou. The Making of a Greek Democrat and Political Maverick (London: I.B. Tauris, 2012) καλύπτει την πρώτη περίοδο της εμπλοκής του Ανδρέα στην ελληνική πολιτική (1959 – 1967). Ο συγγραφέας επιχειρεί μια σύντομη αναδρομή στη ζωή του πρωταγωνιστή του, αλλά αποφεύγει με επιμέλεια τις κακοτοπιές. Ετσι δεν μαθαίνουμε πολλά για τη σχέση με τον πατέρα ή και τη μάνα του και δεν αποδίδονται οι μαρτυρίες από το βιβλίο τής πρώτης του συζύγου, οι οποίες φωτίζουν σημαντικές πλευρές του χαρακτήρα του. Ο Draenos κινείται κυρίως στον χώρο των γεγονότων και τηρεί σε γενικές γραμμές τους κανόνες του πολιτικά ορθού. Ο στενός του φίλος και συνεργάτης Αδαμάντιος Πεπελάσης κατέθεσε με κείμενά του την πληροφορία για «τον σκοτεινό μανδύα που κάλυπτε τις (εσωτερικές) πληγές του». Ο Draenos αναφέρεται πάντως στις ψυχοσωματικές ασθένειες του Ανδρέα σε περιστάσεις μεγάλης πίεσης και στενοχώριας.

 

Ο Βενιζέλος δεν επένδυσε στην τύχη, το 1919

• Tου K. I. Δεσποτοπουλου*Η Καθημερινή, 23/9/2012

Στο φύλλο σας της 14ης Σεπτεμβρίου 2012 είναι δημοσιευμένη επιστολή, περιεκτική γνωμών «εγκρίτων ανδρών», για τη Mικρασιατική Eκστρατεία και την παρεπόμενή της Kαταστροφή. Σμυρναίος εγώ, εύλογα ενδιαφέρομαι για το θέμα. Eξάλλου και πρόσφατα έχω ασχοληθεί με αυτό, σε βιβλιοκρισία μου του βιβλίου του ακαδημαϊκού Σβολοπούλου «H απόφαση για επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στη Mικρά Aσία» (βλ. σελ. 259-270 του βιβλίου μου «Iστορικά»). Aς μου επιτραπεί, λοιπόν να σχολιάσω κάπως την επιστολή. H παρατιθέμενη γνώμη καθηγητού Iστορίας, ότι «ο Eλευθέριος Bενιζέλος συμπεριφέρθηκε ως “παίκτης” και “επένδυσε” στον μοναδικό διαθέσιμο παράγοντα, την τύχη, όπως έκανε και στους Bαλκανικούς Πολέμους», είναι, πιστεύω, διπλά σφαλερή, δηλαδή ως προς την πολιτική του Bενιζέλου και το 1919 και το 1912.

 

Ο Μελιγαλάς και ο «μύθος» του

• Τα συνθήματα ένθεν κακείθεν που έγραψαν Ιστορία και οι σύγχρονοι νοσταλγοί του εμφύλιου μίσους
• Μπασκόζος Γιάννης Ν., ΤΟ ΒΗΜΑ:  23/9/2012

Ο Αρης Βελουχιώτης (δεύτερος από αριστερά) ανέλαβε την «εκκαθάριση» της Πελοποννήσου από τα Τάγματα Ασφαλείας πριν από την έλευση της εξόριστης κυβέρνησης

 

«Τιμή στους χίτες και ταγματασφαλίτες» φώναζαν οι χρυσαυγίτες στην εκδήλωση στον Μελιγαλά που έγινε την περασμένη βδομάδα, Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου, για να τιμηθούν τα θύματα της Πηγάδας. Κρίμα που έλειπαν οι αριστεριστές για να φωνάξουν κι αυτοί με τη σειρά τους «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ» και να αναβιώσει το κλίμα της Μεταπολίτευσης. Η υπόθεση Μελιγαλά είναι βαθιά συνυφασμένη με τα πιο βαθιά τραύματα του Εμφυλίου και ταυτόχρονα ιδεολογικοποιημένη για πολιτική χρήση στο έπακρον. Ο ιστορικός Ιάσων Χανδρινός αναφερόμενος στην εποχή των συνθημάτων αφηγείται τα εξής ευτράπελα; «Αρχές της δεκαετίας του ’80. Το βάρος του “καυτού” εμφυλιακού παρελθόντος αισθητό και στα φοιτητικά αμφιθέατρα, όπου αντιπαρατίθενται από τη μια η ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β’ Πανελλαδική ή/και η εξέλιξή τους, οι Αριστερές Συσπειρώσεις και λοιπές εξωκοινοβουλευτικές ομάδες, και από την άλλη η τότε ταχέως αναπτυσσόμενη ΔΑΠ-ΝΔΦΚ/ΟΝΝΕΔ, με Ρέιντζερς, Κένταυρους και λοιπές “ομάδες κρούσης”. Οταν οι πρώτοι έβριζαν τους δεύτερους “ΔΑΠίτες – Χίτες – Ταγματασφαλίτες”, οι δεύτεροι, παραδόξως για την κοινή λογική, υιοθετούσαν το σύνθημα αυτό, για να τονίσουν αυτάρεσκα την ταυτότητα της “μαχητικής εθνικοφροσύνης”, που οι πρώτοι τους απέδιδαν ως βρισιά και ως μομφή. Δηλαδή τα ΟΝΝΕΔόπουλα φώναζαν “Ζήτωσαν οι Χίτες, οι ταγματασφαλίτες, ζήτω η ΟΝΝΕΔ και οι ΔΑΠίτες”, και τα τοιαύτα και έπαιρναν την απάντηση “ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-Μελιγαλάς”, σε μια ενδιαφέρουσα “γηπεδική” συνομιλία πάνω στην πρόσφατη (1982) απόφαση του ΠαΣοΚ να αναγνωρίσει επίσημα την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση».

 

Ο Τσόρτσιλ ήθελε την Ελλάδα πελάτισσά του

• Ο Γερμανός ιστορικός Χάιντς Ρίχτερ μιλάει με αφορμή άλλο ένα βιβλίο του για την Ελλάδα – την ιστορία του Εμφυλίου

Συνέντευξη στον Ηλια Μαγκλινη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 16/9/2012

Σε όλη του τη ζωή, ο Γερμανός ιστορικός Χάιντς Ρίχτερ ερευνά και μελετά την ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας και της Κύπρου. Οπως μας είχε πει όταν τον συναντήσαμε δύο χρόνια πριν στα γραφεία της Εστίας: «Εχω μάθει πια να σκέφτομαι σαν Ελληνας». Φέτος το φθινόπωρο ετοιμαζόταν για μία ακόμη επίσκεψή του στη χώρα μας, αλλά ένα μικρό ατύχημα δεν του το επέτρεψε. Σκοπεύει πάντως την ερχόμενη άνοιξη να είναι ξανά εδώ, επ’ αφορμή και της έκδοσης της «Ιστορίας του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου», που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Αυτή την περίοδο, ολοκλήρωσε έναν τόμο πάνω στην ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας, ξεκινώντας από το 1950 και τελειώνοντας στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το 1974. Τον βρήκαμε στο τηλέφωνο και όπως και πριν από δύο χρόνια, ήταν ζωηρός, άμεσος και γλαφυρός. «Χθες το βράδυ», ξεκίνησε γελώντας, «συμπτωματικά, προτού μιλήσουμε, σταμάτησα να γράφω στο σημείο της 21ης Απριλίου του 1967». Οταν συναντηθήκαμε στην οδό Ευριπίδου, μας είχε μιλήσει εκτενώς για τα δεινά που επέφερε στη χώρα το λεγόμενο «πελατειακό κράτος», το οποίο βρίσκεται σε λειτουργία, όπως επανέλαβε και τηλεφωνικά, «από την ίδρυσή του, το 1830. Αυτό πήγε να αλλάξει αμέσως μετά τη γερμανική κατοχή, χάρη στο κίνημα της εθνικής αντίστασης αλλά οι Βρετανοί, και κυρίως ο Τσόρτσιλ, δεν το άφησαν να συμβεί. Σήμερα, με αυτά που συμβαίνουν στη χώρα, υπάρχει μια πολύ μικρή πιθανότητα να αλλάξει κάτι αλλά μένει να το δούμε».

 

«Οι Ελληνες του Γκαίρλιτς»

Ο ΕΠΙΜΟΝΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ

• Αυτή την Κυριακή ο ανταποκριτής της ΕΡΤ στο Βερολίνο Νίκος Χειλάς διαβάζει το βιβλίο του Γεράσιμου Αλεξάτου για τους 7.000 έλληνες στρατιώτες που στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο της Σιλεσίας Γκαίρλιτς ως αιχμάλωτοι του Κάιζερ
• ΤΟ ΒΗΜΑ:  25/07/2010

Κάθε ιστορία έχει τον δικό της μύθο. Μια «αφήγηση» που, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, δεν αποδεικνύει αλλά απλώς επιδεικνύει την αλήθεια της και παίζει το δεύτερο βιολί στην επιστημονική εξιστόρηση των γεγονότων. Στην περίπτωση των γεγονότων του Γκαίρλιτς όμως, την περίοδο 1916-1919, ο μύθος είχε κερδίσει μόνιμα το πάνω χέρι. Η αιχμαλωσία του Δ΄ Σώματος Στρατού από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και η «φιλοξενία» του από τον αυτοκράτορα Βίλχελμ Α΄ σε μια μικρή πόλη τής τότε Σιλεσίας ήταν γνωστή μόνο από διηγήσεις- με όλες τις υπερβολές, διθυραμβικές, ή καταστροφολογικές, που τις συνοδεύουν.  Τώρα η κατάσταση αλλάζει. Το βιβλίο του Γεράσιμου Αλεξάτου «Οι Ελληνες του Γκαίρλιτς» δίνει μια πρώτη επιστημονική προσέγγιση στο θέμα. Και αυτό χάρη στη συστηματική αξιοποίηση των ντοκουμέντων της εποχής, που βρίσκονται διεσπαρμένα σε δεκάδες αρχεία, όχι μόνο ελληνικά και γερμανικά. 

 

Οι Συνθήκες των Βαλκανικών Πολέμων

Τα περί «ανεξαρτησίας» της Κρήτης ή νησιών του Αιγαίου είναι φληναφήματα, καθώς οι σχετικές διεθνείς συμφωνίες δεν λήγουν ποτέ

• Του Αγγελου Μ. Συριγου*Η Καθημερινή, 9/9/2012

Το 2012 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων, κατά τους οποίους η Ελλάδα διπλασίασε την εδαφική της έκταση και ενσωμάτωσε στον εθνικό κορμό προαιώνιες κοιτίδες Ελλήνων. Με αφορμή αυτήν την επέτειο, έχει ξεκινήσει εδώ και περίπου τρία χρόνια, διαδικτυακά, μία θορυβώδης προπαγάνδα που εστιάζεται κυρίως στο εδαφικό καθεστώς της Κρήτης. Πρόσφατα, δημοσίευμα λαϊκίστικης αυστριακής εφημερίδας ενέπλεξε και την Ικαρία. Τα διαδικτυακά φληναφήματα αναφέρουν δύο σημεία: είτε την ενεργοποίηση κάποιας ανύπαρκτης ρήτρας στις συνθήκες του 1913 για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικώς με το μέλλον της Κρήτης είτε τη δήθεν λήξη των συνθηκών λόγω παρελεύσεως εκατονταετίας από τη συνομολόγησή τους, που ξαναθέτει επί τάπητος το εδαφικό καθεστώς τους.

 

Η 3η Σεπτέμβρη από το Α ώς το Ω

Η άρνηση του Ανδρέα να επανασυστήσει την Ενωση Κέντρου, η απουσία Αλευρά από την παρουσίαση της ιδρυτικής διακήρυξης και το δυναμικό «παρών» νεολαίων, φοιτητών και μιας λαίδης

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
• ΤΑ ΝΕΑ: Σάββατο 01 Σεπτεμβρίου 2012

Ακριβώς πριν από τριάντα οκτώ χρόνια ο Ανδρέας Παπανδρέου διαλεύκανε το μυστήριο των προθέσεών του που συνόδευε την – καθυστερημένη – επιστροφή του στην Ελλάδα, με την αναγγελία νέου πολιτικού κόμματος. Η  Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη και η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ   ανταποκρίνονταν στο πνεύμα της εποχής, αλλά δεν αποτέλεσαν ιδιαίτερα καταλυτικά γεγονότα στην πολιτική σκηνή εκείνη τη στιγμή. Η δυναμική τους εκδηλώθηκε αργότερα και άλλαξε τη φορά των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα. Ακόμη και σήμερα, που εκείνη η δυναμική δείχνει να εκπνέει, η αθέατη πλευρά εκείνων των ημερών  είναι συναρπαστική.

 

Πώς είδαν οι εφημερίδες της εποχής την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ

«ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΧΘΕΣ ΕΞΗΓΓΕΙΛΕ Ο Κ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ»

Ενα πλήθος κόσμου, κυρίως νέων ανθρώπων, περίμενε τον Ανδρέα Παπανδρέου στο ξενοδοχείο «Κινγκ Παλλάς» το μεσημέρι της 3ης Σεπτεμβρίου 1974. Ο 55χρονος γιος του Γέρου της Δημοκρατίας θα εξήγγελλε την ίδρυση του νέου πολιτικού φορέα, 18 ημέρες από την επιστροφή του στην Ελλάδα και 41 από την κατάρρευση της δικτατορίας. Η ομιλία του και οι απαντήσεις στις δημοσιογραφικές ερωτήσεις μεταδόθηκαν από μεγάφωνα. Οι δημοσιογράφοι του ελληνικού και του ξένου Τύπου παρακολουθούσαν προσεκτικά.

Ο 55χρονος Ανδρέας Παπανδρέου εξαγγέλλει την ίδρυση του νέου πολιτικού φορέα. Μόνο τέσσερις προδικτατορικοί βουλευτές έδωσαν το «παρών», ήταν όμως εκεί άλλα στελέχη, άγνωστα τότε στην κοινή γνώμη που θα έγραφαν μελλοντικά τη δική τους ιστορία.

Μόνο τέσσερις προδικτατορικοί βουλευτές έδωσαν το «παρών», ο Ι. Χαραλαμπόπουλος, ο Ι. Παπασπύρου, ο Τ. Κεφαλληνός, ο Ι. Κουτσοχέρας. Ηταν, όμως, εκεί άλλα στελέχη, άγνωστα ακόμα στην κοινή γνώμη, που θα έγραφαν τη δική τους ιστορία στις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις. Ανάμεσά τους διακρίνονταν οι Κ. Λαλιώτης, Α. Τσούρας, Π. Λάμπρου, Ν. Βγενόπουλος, Α. Κουτσόγιωργας, Α. Λιβάνης, Κ. Σημίτης, Αμαλία Φλέμιγκ, Σίλβα Ακρίτα, Α. Δροσογιάννης, Ελ. Βερυβάκης, Π. Κρητικός, Γ. Παπαστρατής, Α. Κακλαμάνης, Σ. Βαλυράκης, Σ. Τζουμάκας, Βάσω Παπανδρέου. Ο Ανδρέας για περίπου τρεις ώρες θα μιλούσε για μια Ελλάδα που θα ανήκει στους Ελληνες, για τις εθνικοποιήσεις που προγραμμάτιζε, για την ανάγκη αποχώρησης από το ΝΑΤΟ, για την αποκοπή των σχέσεων με το Πεντάγωνο, για τα δεινά που επέσυραν στον τόπο ο παλαιοκομματισμός και το ρουσφέτι.