Τεκμήρια από το αρχείο της Ελένης Βλάχου για το τι συνέβη την 21η Απριλίου 1967, καθώς και μία πιο επίκαιρη από ποτέ ανάλυση του εκλιπόντος Αντώνη Καρκαγιάννη, παρουσιάζει σήμερα η «Κ», επ’ ευκαιρία της συμπλήρωσης 45 ετών από το στρατιωτικό πραξικόπημα. Στη φωτογραφία, η διασταύρωση των οδών Πειραιώς και Σωκράτους (όπου τα γραφεία της τότε «Κ») την ημέρα του πραξικοπήματος.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/4/2012
Του Νικου Xρυσολωρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/4/2012Οταν εκδηλώθηκε η «επανάσταση», ο Αλέκος Παναγούλης, γιος και αδελφός αξιωματικών του Στρατού Ξηράς, υπηρετούσε τη θητεία του στη Βέροια. Ξαφνικά, άρχισε να παριστάνει τον παράφρονα. «Γιατί δεν κάθεσαι Παναγούλη;» τον ρωτούσαν οι ανώτεροί του. «Γιατί είμαι ο Ακάθιστος Υμνος» απαντούσε. Μετήχθη στη Θεσσαλονίκη για ψυχιατρική εξέταση, όπου «επείσθη» τελικά να καθήσει. Κατά την επιστροφή του στη μονάδα του λιποτάκτησε, αδίκημα που λόγω της ισχύος του στρατιωτικού νόμου ετιμωρείτο με θάνατο. Γνωστός για τους δημοκρατικούς του αγώνες πριν από τη δικτατορία, δραπέτευσε κυνηγημένος για την Κύπρο και στη συνέχεια, με τη βοήθεια της κυβέρνησης Μακαρίου, κατάφερε να διαφύγει στην Ευρώπη. Οταν επέστρεψε -κρυφά φυσικά- στην Ελλάδα οργάνωσε με τους συντρόφους του απόπειρα δολοφονίας του επικεφαλής της χούντας, Γεωργίου Παπαδόπουλου.
Ο Παναγούλης, ακολουθώντας το κλασικό παράδειγμα του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα, θεωρούσε ότι ο «αποκεφαλισμός» του καθεστώτος πριν προλάβει να εδραιώσει την κυριαρχία του θα οδηγούσε στην κατάρρευσή του. Στις 13 Αυγούστου 1968 έστησε ενέδρα με εκρηκτικό μηχανισμό στο 31ο χιλιόμετρο της παραλιακής οδού Αθηνών – Σουνίου (Βάρκιζα), περιμένοντας την αυτοκινητοπομπή του Παπαδόπουλου. Για τεχνικούς λόγους όμως, η έκρηξη δεν σκοτώνει τον δικτάτορα. Ο Παναγούλης συλλαμβάνεται επί τόπου και η ενέργειά του αποδοκιμάζεται από σύσσωμο τον πολιτικό κόσμο της εποχής, εκτός του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος την επικροτεί (παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις των δύο ανδρών ήταν και παρέμειναν τεταμένες, αν όχι ψυχρές). Read the rest of this entry »
«Νόμιζα ότι ξυπνούσα σε κακό ελληνικό φιλμ· έχουν πιάσει την Αθήνα, με τανκς και στρατό» ακούγεται να λέει η Ελένη Βλάχου λίγο μετά τις 3 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 στο ηχητικό ντοκουμέντο της σύσκεψης της «Καθημερινής» για τη Β΄ έκδοση της εφημερίδας που θα ενέτασσε στο πρωτοσέλιδό της την είδηση του πραξικοπήματος. Οπως η ίδια σημειώνει στα απομνημονεύματα και τις σημειώσεις της δεν δίσταζε ποτέ να μεταχειριστεί το μαγνητόφωνο και το μικρόφωνο που στεκόταν πάντα στην αριστερή γωνιά του γραφείου της, στον πέμπτο όροφο των γραφείων της «Καθημερινής» στην οδό Σωκράτους 57. Ετσι, με το ξέσπασμα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, και με τη βοήθεια του συζύγου της Κώστα Λούνδρα φτάνει λίγο μετά τις 3 τα ξημερώματα στην «Καθημερινή» για να ηχογραφήσει λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα που βλέπει από το παράθυρο του γραφείου της, όσα έχει δει προηγουμένως στους δρόμους της πόλης, αλλά και τις εκτιμήσεις για όσα γίνονται εκείνη την νύχτα και τις συζητήσεις που προκύπτουν ανάμεσα στην ίδια και τους συντάκτες της εφημερίδας που επιχειρούν χωρίς τηλέφωνα ή ραδιόφωνο μέχρι τις 6 το πρωί να καταγράψουν την αλλαγή της ιστορικής πορείας της Ελλάδος. Read the rest of this entry »
Tου Αντωνη Kαρκαγιαννη*Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/4/2012
Κυπριακή τραγωδία, εθνική ήττα, πλήγμα διαρκείας στη δημοκρατική διαδικασία. Το οδυνηρότερο κατάλοιπο το άφησε ο εγκληματικός τυχοδιωκτισμός της χούντας του Ιωαννίδη στην Κύπρο. Προκάλεσε τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας, με τη συνενοχή ή την ανοχή Αμερικανών και Αγγλων και την αδράνεια της διεθνούς κοινότητας. Το πλήγμα αυτό δεν επουλώνεται, από τότε τα πράγματα στην Κύπρο είναι δύσκολο να επανέλθουν στην προηγούμενη κατάσταση· θα πρέπει να αναζητήσουμε νέες καταστάσεις και νέες μορφές συμβίωσης των δύο κυπριακών κοινοτήτων, πράγμα που αποδείχθηκε ακόμη πιο δύσκολο.
Οι συνέπειες στο φρόνημα και στην ψυχή μας είναι ακόμα πιο σοβαρές. Η κατάρρευση της δικτατορίας το καλοκαίρι του 1974 ήρθε μαζί με την πίκρα της εθνικής ήττας, στρατιωτικής και πολιτικής. Είναι δύσκολο να την αποδεχθούμε και να αντιμετωπίσουμε με τις δυνάμεις μας τις συνέπειές της. Μαζί με την πίκρα της ήττας, μας έμεινε και η εσωστρέφεια του προβληματικού αδικημένου που αποδίδει στους άλλους τις αιτίες της κακομοιριάς του και πιστεύει ότι όλοι οι άλλοι συνωμοτούν και βυσσοδομούν εναντίον του. Κατά βάθος ζούμε με το όνειρο μιας «ρεβάνς», χωρίς να ξέρουμε ποια μπορεί να είναι η μορφή της και ποιος ο χαρακτήρας της, με ποιες δυνάμεις και ποιες συμμαχίες θα την επιχειρήσουμε. Read the rest of this entry »
Αφορμή ήταν η σκέψη ότι ως χώρα έχουμε επιβιώσει από πολύ χειρότερα εν σχέσει με αυτά που μας περιμένουν, εφόσον συνεχίσουμε όπως πάμε. Ενα παράδειγμα, ας πούμε, είναι η Μικρασιατική Καταστροφή. Είπα, λοιπόν, να διαβάσω το «Οραμα της Ιωνίας» του Βρετανού ιστορικού και διπλωμάτη Μάικλ Λιουέλεν-Σμιθ, ο οποίος διετέλεσε και πρεσβευτής στην Αθήνα. Ενα έργο του 1973, που θεωρείται ίσως η κορυφαία μελέτη της ελληνικής εμπλοκής στη Μικρά Ασία την περίοδο 1919-1922.
Αν η πρόθεσή μου ήταν -κατά κάποιο τρόπο- να παρηγορηθώ από μια εθνική καταστροφή του παρελθόντος, το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς το αντίθετο των προσδοκιών μου. Διότι ο ιστορικός περιγράφει με ενάργεια το πλέγμα εσφαλμένων υπολογισμών και αποφάσεων, το οποίο, σε συνδυασμό με τα πάθη του Διχασμού, απέκτησε συν τω χρόνω τη δική του μη αναστρέψιμη δυναμική, ώσπου οδήγησε την Ελλάδα στην προδιαγεγραμμένη συντριβή. Η ανάγνωση αυτού του εξαιρετικού βιβλίου είναι εμπειρία αγχωτική, καθώς ο αναγνώστης βιώνει την πορεία προς ένα τέλος αποτρόπαιο, χωρίς διέξοδο διαφυγής. Οδυνηρότερο όλων, όμως, είναι ότι ο παραλληλισμός με τα σημερινά είναι αναπόφευκτος.
Εκείνο που παραμένει το ίδιο σήμερα όπως και τότε είναι η αδυναμία των πολιτικών δυνάμεων να συνεννοηθούν στοιχειωδώς, σταθμίζοντας το επιθυμητό με το πραγματικό και την οργή με την ανάγκη. Η αδυναμία, θα έλεγε κανείς, ακόμη και να συμφωνήσουν ως προς τι είναι πραγματικό. Εχω την εντύπωση ότι στη σημερινή μαζική κοινωνία, της ασύδοτης χειραφέτησης και του ανύπαρκτου αστικού πολιτισμού, ίσως το πρόβλημα να είναι περισσότερο εκτεταμένο και δυσκολότερο να ελεγχθεί. Το πολιτικό –εντέλει πολιτισμικό– πρόβλημά μας συνόψισε σε πρόσφατη ομιλία του στο Κολλέγιο Αθηνών ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης: «Το αναγκαίο για την πολιτική τάξη είναι ο συμβιβασμός. Πώς να επιτευχθεί, όμως, όταν σήμερα ο συμβιβασμός είναι μια βρώμικη λέξη;» Μακάρι να ήξερα άλλη απάντηση, εκτός από αυτήν που δεν θέλω να πω…
Του Γιώργου Λακόπουλου, ΤΑ ΝΕΑ: Σάββατο 21 Απριλίου 2012
Ο Παπαδόπουλος και ο Μακαρέζος έφυγαν νωρίς, για τον Ιωαννίδη δεν ενδιαφερόταν ποτέ αν ζει ή αν πέθανε, έμεινε μόνος αυτός να υπερασπίζεται τα κατορθώματα όλων τους. Πάντα διανθισμένα με παραπομπές στο πεπρωμένο του έθνους που τους επιστράτευσε για να τα κάνουν όλα ρημαδιό. Ο Παττακός ζει και θυμίζει ότι η Δημοκρατία στην Ελλάδα δεν ήταν πάντα δεδομένη και αυτονόητη
[Ανορθόδοξα] Του Τάκη Θεοδωρόπουλου, ΤΑ ΝΕΑ: Σάββατο 21 Απριλίου 2012
H θέα από το μπαλκόνι του γραφείου μου, πρωί της 21ης Aπριλίου 1967. Mια σπάνια εμπόλεμη εικόνα των οδών Πειραιώς και Σωκράτους. Περίμενα να γυρίσουν την πλάτη οι στρατιώτες γιατί διαφορετικά απειλούσαν να πυροβολήσουν.
Tης Eλενης Mπιστικα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21/4/2012
Tι σημαίνει όταν η αποφράς επέτειος της 21ης Aπριλίου 1967 έχει την ηλικία της κόρης σου; Δεν είχε σαραντίσει ακόμη το δεύτερο μωρό της δημοσιογραφικής οικογένειας, έκλαιγε όπως όλα τα βρέφη, το είχα πάρει αγκαλιά για να ησυχάσει και βηματίζαμε στον διάδρομο μην ξυπνήσουν οι άλλοι. Aνοιχτή η μπαλκονόπορτα, γλυκιά η νύχτα όταν ακούστηκαν οι ερπύστριες… Σκύβοντας από το μπαλκόνι της Σεμιτέλου 1 είδα στη λεωφόρο Kηφισίας να περνούν τα τανκς, το ένα μετά το άλλο, σε απόσταση. «Δοκιμή για κάποια παρέλαση ετοιμάζουν» είπα στο βρέφος που είχε σταματήσει να κλαίει. Σειρά της Eλλάδας να θρηνήσει για τη στυγνή δικτατορία που άρχιζε εκείνη τη νύχτα – ξημέρωμα της 21ης Aπριλίου 1967 και κράτησε «7 χρόνια και 5 μήνες, όταν όλες οι εκδόσεις της οδού Σωκράτους σταμάτησαν», όπως γράφει η Eλένη Bλάχου στη λεζάντα του ιστορικού «μονόστηλου» στην «Kαθημερινή» της Παρασκευής 21 Aπριλίου 1967, στο βιβλίο της «Στιγμιότυπα», Eκδόσεις «Kαθημερινής», Iούλιος 1986. Read the rest of this entry »
Η ΑΥΓΗ: 22/04/2012
ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ
Το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 επεβλήθη με την απροκάλυπτη βία των όπλων, και τουλάχιστον την ηθική αυτουργία των Ηνωμένων Πολιτειών, από μια ομάδα (χούντα) επίορκων αξιωματικών, τη νύκτα της 20ης προς 21η Απριλίου, και κατέρρευσε την 23η Ιουλίου 1973, κάτω από το βάρος του προδοτικού και εγκληματικού πραξικοπήματος, εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας και του προέδρου της Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με επακόλουθο την τουρκική εισβολή στη νήσο. Η «Εθνική Επανάστασις», όπως αυτοχαρακτηρίστηκε αυτή η στρατοκρατική δικτατορία, διήρκεσε επτά χρόνια, τρεις μήνες και τρεις μέρες. Πρόκειται για το μεγαλύτερο διάστημα δικτατορικής εκτροπής από τη σύσταση του ελληνικού κράτους.
Κάθε απόπειρα προσέγγισης, της φύσης και της πορείας αυτού του «καθεστώτος εκτάκτου ανάγκης», απαιτεί πρωταρχικά γνώση του ιδεολογικο-πολιτικού πλαισίου μέσα στο οποίο γεννήθηκε, των συνθηκών, εσωτερικών και διεθνών, μέσα στις οποίες αναπτύχθηκε η ελληνική πολιτική σκηνή, από το τέλος του εμφυλίου πολέμου μέχρι το 1967, τον ρόλο που σ’ αυτή την πολιτική σκηνή διαδραμάτιζε ο ελληνικός στρατός -ορθότερα, το σώμα των μονίμων αξιωματικών- τις δομικές, οικονομικές, ιδεολογικές οσμώσεις του με τους αμερικανούς εκπαιδευτές του. Read the rest of this entry »
Η ΑΥΓΗ: 22/04/2012
ΤHΣ SOPHIE FARDELLA*
Κατά τη διάρκεια της χούντας, αρκετοί πολιτικοί κρατούμενοι, σε κατάσταση αιχμαλωσίας στον Άη-Στράτη, στη Γυάρο και αλλού, αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, καταπιάστηκαν με καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Απέναντι στο φαινόμενο αυτό, το ζητούμενο είναι να καταλάβουμε με πιο τρόπο άνθισε μέσα στην αρνητική και τρομερή εμπειρία του εγκλεισμού, αυτή η θετική άσκηση.
Στρέφοντας την προσοχή μας στα αντικείμενα αυτής της τέχνης, ανακαλύπτουμε έναν μοναδικό καλλιτεχνικό χώρο που δεν έχει αξιωθεί ανάλογης αναγνώρισης, λόγω του ιδιαίτερου και πιεστικά παρόντος ιστορικού περιβάλλοντος, αλλά χωρίς αμφιβολία απαραίτητου για την κατανόηση του γεγονότος. Καταλαβαίνουμε επίσης πως οι συνθήκες πρόσληψης δεν έχουν ακόμα διαμορφωθεί, ώστε να αποκαταστήσουμε την αισθητική αντίληψη τού εν λόγω χώρου. Το γεγονός ότι οι εξόριστοι άφησαν στους μεταγενέστερους αντικείμενα καλλιτεχνικού χαρακτήρα, μας οδηγεί στο ενδεχόμενο της «γόνιμης» φύσης της εμπειρίας του εγκλεισμού. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι γυναίκες και άνδρες μέσα στην απομόνωση ξεκίνησαν να εκφράζονται καλλιτεχνικά. Παραδόξως, η εξορία εμφανίζεται εδώ σαν χώρος ανοιχτός σε μια διαδικασία που υποτάσσεται στο δυναμισμό του μετασχηματισμού και του απροσδόκητου, που διέπει τη καλλιτεχνική δημιουργία. Read the rest of this entry »
Φιλίστωρ 