- Στον ΤΑΣΟ ΠΑΠΠΑ
- Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011
Σήμερα το ΚΚΕ οργανώνει στη Λαμία εκδήλωση -θα μιλήσει η γενική γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής, Αλέκα Παπαρήγα- με την οποία επισημοποιεί στο επίπεδο της κοινωνίας την απόφασή του να αποκαταστήσει πολιτικά τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη.
Πριν από μία εβδομάδα πραγματοποιήθηκε ανάλογη εκδήλωση στην Αθήνα για τον Νίκο Ζαχαριάδη. Αυτόν όμως τον αποκατέστησε και πολιτικά και κομματικά. Ο Αρης, παρά τη διαγραφή του το 1945, την ανοίκεια επίθεση που δέχθηκε από την τότε ηγεσία του ΚΚΕ και την αμηχανία των επόμενων ηγεσιών, παρέμεινε στη λαϊκή συνείδηση ως το σύμβολο της αντίστασης. Σήμερα το ΚΚΕ αναγνωρίζει ότι είχε δίκιο σε πολλά, αλλά δεν του συγχωρεί ότι δεν πειθάρχησε στη γραμμή (λανθασμένη) του κόμματος. Ο Διονύσης Χαριτόπουλος, συγγραφέας που έχει συνδέσει τ’ όνομά του με τον Αρη, πιστεύει ότι «η Ιστορία δεν διορθώνεται».
Ο Νίκος Ζαχαριάδης αποκαταστάθηκε και πολιτικά και κομματικά. Ο Αρης Βελουχιώτης μόνο πολιτικά, γιατί έκανε την «αποκοτιά» να διαφωνήσει με την απόφαση του κόμματος και να το πει δημοσίως, παρά το γεγονός ότι το κόμμα αναγνωρίζει σήμερα ότι είχε δίκιο. Και ο θύτης και το θύμα στην ίδια κατηγορία;
Είναι η λογική των «κλειστών συστημάτων», στρατιωτικών, κομματικών, εκκλησιαστικών κ.λπ. Ολοι έχουμε ακούσει για τον στρατιώτη που παρασημοφορείται μεν, επειδή πήρε την πρωτοβουλία για κάποια ηρωική πράξη κατά του εχθρού, αλλά ταυτόχρονα (για να μην ξεχνιέται η πειθαρχία) του επιβάλλεται και μια συμβολική ποινή επειδή δεν υπάκουσε στις διαταγές. Ετσι και με τον Αρη, το κόμμα δέχεται μεν ότι είχε δίκιο για τη Βάρκιζα (και πολλά άλλα, θα πρόσθετα εγώ), μα συμβολικά συνεχίζει να τον θέτει εκτός κόμματος για τη διαφωνία του. Βεβαίως, εκείνη την εποχή η τιμωρία του δεν ήταν καθόλου συμβολική, καθώς η ηγεσία τον ενέπαιξε με το διαβόητο χαρτί σύνδεσης, και με το ανάλγητο «Ούτε νερό ούτε ψωμί στον Αρη» στην πραγματικότητα τον παρέδωσε στους αντιπάλους του. Οσο για τη συνύπαρξη «θύτη και θύματος», όπως το λέτε, δεν είναι κάτι πρωτοφανές, η πινακοθήκη της παγκόσμιας ιστορίας είναι γεμάτη από ανάλογες περιπτώσεις.
Τη διαγραφή του Αρη το 1945 πώς την αντιμετώπιζε ο Ζαχαριάδης την περίοδο που ήταν και ο ίδιος αποσυνάγωγος; Τη χαρακτήριζε λάθος;
Ο Αχιλλέας Παπαϊωάννου ισχυρίζεται ότι πήρε μια συνέντευξη από τον εξόριστο στη Σιβηρία πρώην γενικό γραμματέα και γράφει πως ο Ζαχαριάδης είχε μετανιώσει για τον Αρη και του είπε ότι «θυσίασα τον νέο Καραϊσκάκη», επειδή πιέστηκε από την προηγούμενη ηγεσία Σιάντου-Ιωαννίδη. Προσωπικά δεν το υιοθετώ, γιατί πουθενά αλλού, σε καμία δήλωσή του, δεν υπάρχει η παραμικρή ανάλογη ένδειξη και ο δεδομένος απύθμενος εγωκεντρισμός όλων των ηγετών της ιστορίας σχεδόν αποκλείει τη μεταμέλεια.
Από την πολύχρονη έρευνα που κάνατε για να γράψετε το βιβλίο σας «Αρης ο αρχηγός των ατάκτων» ποια γνώμη έχετε σχηματίσει για τη σχέση Βελουχιώτη – Ζαχαριάδη;
Η προπολεμική σχέση και ταύτιση σε «δυναμικές λύσεις» των δύο ανδρών, το 1945 ανήκε ήδη στο παρελθόν, είχαν κυλήσει 4 χρόνια και είχαν αλλάξει πολλά στην Ελλάδα και στο κόμμα, είχαν αλλάξει και οι δύο άνδρες μέσα από την προσωπική τους διαδρομή. Ομως ο Αρης πίστευε ακόμα στον παλιό ανυποχώρητο γραμματέα που θα δικαίωνε τον αγώνα και τις απόψεις του και ο Ζαχαριάδης νόμιζε πως απευθυνόταν στον παλιό σύντροφο που κυνηγιόταν με τους αστυφύλακες. Δεν είχε συλλάβει το νέο λαϊκό μέγεθος που αντιπροσώπευε ο αρχηγός του ΕΛΑΣ, ίσως μόνο ως μια πιθανή απειλή για τη μονοκρατορία του ίδιου.
Εχει βάση η πληροφορία ότι ο Αρης υπέγραψε δήλωση στο καθεστώς Μεταξά κατ’ εντολήν του Ζαχαριάδη προκειμένου να βγει από τη φυλακή και να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση των οργανώσεων του κόμματος; Το ότι ήταν «δηλωσίας» τού το χτυπούσαν συνεχώς οι ηγέτες του κόμματος κάθε φορά που εξέφραζε αντιρρήσεις.
Η εντολή Ζαχαριάδη, ο βασανισμός κάποιας υποτιθέμενης αρραβωνιαστικιάς μπροστά του και άλλες εκδοχές για την υπογραφή, εντάσσονται σε μια προσπάθεια αθώωσης για το «αμάρτημα» του αρχηγού του ΕΛΑΣ. Τα πράγματα είναι μάλλον πιο απλά. Ο Αρης δεν πίστευε σε αυτή τη γραμμή, διαφωνούσε εξαρχής, καθώς και άλλα ανοιχτόμυαλα στελέχη, όπως ο Καραγιώργης, με την άτεγκτη κομματική στάση για τις δηλώσεις. Από τις Φυλακές της Αίγινας, μάλιστα, πρότειναν να απαλλαγούν τα απλά μέλη και οι οπαδοί του κόμματος από αυτή τη χωρίς νόημα υποχρέωση και η μη υπογραφή ας περιορισθεί στα στελέχη της Κεντρικής Επιτροπής. Δεν εισακούστηκαν. Και όσοι υπέγραψαν, το έφεραν σαν στίγμα στην υπόλοιπη ζωή τους. Για τον Αρη όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η υπογραφή, χωρίς άλλες υποχωρήσεις, αποτέλεσε προσωπική επιλογή του, σύμφωνη με τις εκφρασμένες πεποιθήσεις του. Από το να θαφτεί ζωντανός, επέλεξε τη δράση και η πορεία του τον δικαίωσε.
Πώς εξηγείται το γεγονός ότι, παρά τη διαγραφή του, ο Αρης παρέμεινε σύμβολο ακόμη και για τα μέλη και τους οπαδούς του κόμματος;
Η Ιστορία δεν διορθώνεται. Οι πιο σωστές πολιτικές εκτιμήσεις του Αρη από την ηγεσία του κόμματος έβρισκαν από τότε σύμφωνα πάρα πολλά μέλη του, μόνο που τότε δεν τολμούσαν να το εκφράσουν δημοσίως, όπως εκείνος. Πολύ αργότερα, ικανά και έντιμα στελέχη, όπως ο Καραγκίτσης που παλαιότερα προσπαθούσε να «επαναφέρει στην κομματική γραμμή» τον αρχηγό του ΕΛΑΣ, άρχισαν να επαναλαμβάνουν το μότο «Αν ακούγαμε τον Αρη…», και όχι μόνο για τη Βάρκιζα, αλλά και για τους Αγγλους, τον Λίβανο, την Καζέρτα και για δύο κομβικά ζητήματα που δεν είναι ευρύτερα γνωστό πως ήταν διαμετρικά αντίθετος με τις αποφάσεις που ελήφθησαν: την εντολή Σιάντου τον Οκτώβριο του 1943 για επίθεση εναντίον του ΕΔΕΣ, αλλά υπάκουσε και την ανέλαβε ο ίδιος, και την αποχώρηση των ΕΑΜικών υπουργών από την κυβέρνηση Παπανδρέου που οδήγησε στα Δεκεμβριανά. Οπως έλεγε, «αφού βάλαμε την υπογραφή μας, έπρεπε να την τιμήσουμε μέχρι τέλους, ό,τι κι αν συνέβαινε».
Επειδή είστε δοκιμασμένος συγγραφέας, μπαίνω στον πειρασμό να σας ζητήσω να επιστρατεύσετε τη φαντασία σας και να μου απαντήσετε στην ερώτηση: «Αν η Μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβρη του ’44 είχε δοθεί υπό την καθοδήγηση του Βελουχιώτη, θα ήταν διαφορετική η έκβασή της;»
Αν και τα «αν» στην Ιστορία δεν ισχύουν, στο ερώτημα έχουν ήδη απαντήσει ο στρατηγός Σπηλιωτόπουλος, τότε στρατιωτικός διοικητής της Αθήνας, ο Μαρκεζίνης, ο Γουντχάουζ και αρκετοί άλλοι: Με τον Αρη επικεφαλής των μεγάλων μονάδων του ΕΛΑΣ, τα αγγλικά και κυβερνητικά στρατεύματα δεν θα είχαν καμία πιθανότητα, η παράδοση της Αθήνας «θα ήταν θέμα λίγων ημερών». Ο ίδιος ο Αρης είχε δηλώσει δημοσίως ότι χρειαζόταν τρεις, το πολύ τέσσερις μέρες για να καταλάβει την πρωτεύουσα, και στους στρατιωτικούς υπολογισμούς του είχε αποδείξει ότι ήταν εξαιρετικά εύστοχος.
Των Σταθη Ν. Καλυβα και Νικου Μαραντζιδη*Η Καθημερινή, 21/7/2013
Φιλίστωρ 